Ένα αφιέρωμα από τον Γεώργιο Διον. Κουρκούτα Φιλόλογο-Συγγραφέα…
Το κλίμα στην Ηλεία από τις πρώτες ημέρες της έναρξης του Αγώνα.
Μετά την κήρυξη της Επαναστάσεως στις πόλεις και τα χωριά της Ηλείας στα τέλη Μαρτίου του 1821 ακολουθεί η πολιορκία του Χλεμουτσίου. Η επιχείρηση αυτή αποτυγχάνει λόγω επεμβάσεως των Τουρκαλβανών του Λάλα και του τραυματισμού στο χέρι του Οπλαρχηγού του Πύργου Χαραλάμπους Βιλαέτη. Αυτό το γεγονός έδειξε ότι ο κίνδυνος εναντίον των Ηλείων Επαναστατών, λόγω της παρουσίας και της δράσεως των Τουρκαλβανών του Λάλα, είναι υπαρκτός. Ο Πύργος θα δεχθεί την πρώτη μεγάλη επίθεση των Τουρκαλβανών στις 3 Απριλίου 1821.
Στις 2 Απριλίου, Σάββατο του Λαζάρου, οι Τουρκαλβανοί του Λάλα, μετά την επιτυχία τους στο Χλεμούτσι, θα πολιορκήσουν τον Πύργο. Έχοντας φθάσει λίγο έξω από τον Πύργο, σε απόσταση 3-4 χιλιομέτρων από την πόλη, οι 1200 Λαλαίοι Τουρκαλβανοί έστειλαν έγγραφο (¨μπουγιουρντί¨) στους Πυργίους. Με αυτό τούς ζητούσαν να προσκυνήσουν, να υποταχθούν δηλαδή στην εξουσία του Σουλτάνου (καθώς αυτοί ήσαν οι στρατιωτικοί του εκπρόσωποι στην Ηλεία). Η στρατιωτική αυτοπεποίθηση των Λαλαίων ήταν αυτό το στοιχείο πού τούς έδινε την αίσθηση υπεροχής έναντι των ως τότε ραγιάδων του Σουλτάνου. Μίας υπεροχής πού άγγιζε τα όρια της αλαζονείας.
Όπως αναφέρει ο Κων. Κυριακόπουλος στο βιβλίο του για την Ηλεία του 1821, οι Πύργιοι οπλαρχηγοί τούς αποκρίθηκαν ότι όχι μόνον δεν προσκυνούν και θα αντισταθούν κτυπώντας τους, αλλά αντιθέτως περιμένουν από τούς Λαλαίους νά προσκυνήσουν αυτοί τούς Έλληνες! Πρόκειται για μία περήφανη αληθινά απάντηση, μία απάντηση πού μας εντυπωσιάζει για την αποφασιστικότητα των Ελλήνων Επαναστατών πού δεν φοβήθηκαν μία τόσο μεγάλη πολεμική δύναμη, όπως οι Λαλαίοι.
Η επίθεση των Λαλαίων και η ηρωική άμυνα των Ελλήνων στον Πύργο.
Οι Λαλαίοι διαιρεμένοι σε τρεις σχηματισμούς και από τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις επετέθησαν στις 3 Απριλίου κατά του Πύργου. Επικεφαλής τους πρέπει να ήταν ἡ ηγετική ομάδα υπό τον Κουτσοραΐπ Αγά, πού λίγες ημέρες πιο πριν είχε πετύχει το σπάσιμο της πολιορκίας του Χλεμουτσίου …
Η κρίσιμη φάση της μάχης θα λάβει χώρα στις οικίες, όπου οχυρώθηκαν οι 550 οπλοφόροι του Πύργου. Όσοι παρέμειναν στα σπίτια της πόλεως μαζί με τούς αρχηγούς τους προέβαλαν ισχυρή αντίσταση στους επιτιθεμένους Λαλαίους. Οι Τουρκαλβανοί διατηρώντας την αρχική ορμή της επιθετικότητας τους κυρίευσαν μέρος τις οικίες του Πύργου, κυρίως στο αφρούρητο μέρος της πόλεως.
Οι Λαλαίοι προβαίνουν σε λεηλασίες και διαρπαγές. Ενώ μπορούσαν να επιμείνουν για την οριστική εξάλειψη της επαναστατικής εστίας στον Πύργο, προέβησαν σε διαρπαγές και λεηλασίες οικιών, καταστημάτων και εργαστηρίων τεχνιτών του Πύργου. Επίσης αιχμαλώτισαν μερικούς αδυνάτους Έλληνες, πού πιθανόν αδυνατούσαν να διαφύγουν.
Μία λανθασμένη κίνηση των αμυνομένων ήταν η αδιαφορία ή η άγνοια του κινδύνου, για να φροντίσουν και να εξασφαλίσουν σε ασφαλές μέρος τα γυναικόπαιδα. Και να μεταφέρουν επίσης τα κινητά τους πράγματα. Αυτό το λάθος των Ελλήνων θα αξιοποιήσουν σε μεγάλο βαθμό οι Τουρκαλβανοί, αρπάζοντας κινητά αντικείμενα με λεηλασίες και σκοτώνοντας ή αιχμαλωτίζοντας γυναικόπαιδα.
Η σημασία της μάχης του Πύργου
Η μάχη του Πύργου της 3ης Απριλίου 1821 διήρκεσε οκτώ (8) ώρες. Τα περισσότερα από τα σπίτια του Πύργου άντεξαν στις επιθετικές κινήσεις των Λαλαίων κι έτσι το μεγαλύτερο μέρος της πόλεως δεν κατελήφθη από τούς επιτιθεμένους. Τέλος, οι Πύργιοι μαχητές βγήκαν από τις οικίες πού ως τότε χρησιμοποιούσαν για άμυνα και επετέθησαν εναντίον των Λαλαίων Τουρκαλβανών. Πέτυχαν να τούς καταδιώξουν εκτός της πόλεως του Πύργου.
Οι Λαλαίοι όμως είχαν λεηλατήσει μερικά σπίτια, ενώ σε άλλα έβαλαν φωτιά. Δημιουργείται ένα συγκεχυμένο σκηνικό με εκατοντάδες αντιπάλους να πολεμούν σε διάφορα σημεία της πόλεως. Από τους αμυνομένους Έλληνες άλλοι από αυτούς κατόρθωσαν να απωθήσουν τους εχθρούς έξω από τον Πύργο, ενώ άλλοι συνελήφθησαν αιχμάλωτοι ή φονεύθηκαν από τούς Λαλαίους. Ήταν η πρώτη Τουρκική επίθεση σε ελληνική πόλη το 1821.
Μετά από όλα αυτά οι Τουρκαλβανοί επέστρεψαν στο Λάλα.
Και άλλα πλήγματα θα δεχθούν οι Επαναστάτες από τους Τουρκαλβανούς του Λάλα, σε Αγουλινίτσα και Λαντζόι, στις 24 Απριλίου και 10 Μαΐου αντίστοιχα (οπότε στο Λαντζόι έπεσε ηρωικά ο Βιλαέτης), αλλά και στα στενά Κατσαρού (όπου πέφτει ηρωικά ο καπετάν Γιαννιάς). Θα ακολουθήσει η πολιορκία και η άλωση του Λάλα τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1821, οπότε και ο κίνδυνος αυτός θα εκλείψει. Έτσι η Επανάσταση θα κυριαρχήσει και η Ηλεία θα αναπνεύσει Αέρα Ελευθερίας μετά από αιώνες. Θα είναι ένα επίτευγμα των Αγωνιστών που αξίζει να θυμόμαστε και να τιμάμε.
Για την μάχη του Πύργου έχουν γράψει πολλοί σύγχρονοι του 1821: ο παρών σε αυτήν Γενναίος Θεοδ. Κολοκοτρώνης, ο πολιτικός της εποχής Σπυρίδων Τρικούπης, αλλά και άλλοι, όπως ο Ιωάννης Φιλήμων και ο Αμβρόσιος Φραντζής.
Του χρόνου, πρώτα ο Θεός, μετά την παρέλευση των σημερινών ειδικών συνθηκών, θα τιμηθούν και στην Ηλεία οι ήρωες όπως τους αξίζει, με την ευκαιρία των 200 ετών από το 1821.
