ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΟΙ: Τη νίκη του ΕΛΑΣ ακολούθησε μαζική σφαγή αιχμαλώτων οπλιτών και αμάχων, βασανισμοί, καθολικό πλιάτσικο και εμπρησμοί οικιών

γράφει ο Ιωάννης Μπουγάς*

Στις 22 και 23 Σεπτεμβρίου 1944 έγινε η μάχη των Γαργαλιάνων μεταξύ ΕΛΑΣ και του Τάγματος Ασφαλείας Γαργαλιάνων. Στη μάχη σκοτώθηκαν 14 ταγματασφαλίτες και 139 εσφάγησαν μετά τη μάχη, όταν ήταν άοπλοι αιχμάλωτοι. Εκτός αυτών, εγώ μπόρεσα και βεβαίωσα 66 αμάχους μόνο Γαργαλιανιώτες οι οποίοι εσφάγησαν μετά τη μάχη. Σύνολο 219.

Αυτοί δεν ήταν οι μόνοι νεκροί. Όπως και στον Μελιγαλά, στους Γαργαλιάνους είχαν καταφύγει και εκατοντάδες άμαχοι από τις γύρω πόλεις και χωριά. Πόσοι εσφάγησαν από αυτούς, δεν είναι ακριβώς γνωστό. Ίσως 100, ίσως και περισσότεροι. Τα κοντινά χωριά Λεύκη, Φλόκα και Μουζάκι είχαν αρκετούς νεκρούς, αλλά και πολλά άλλα. Τα πρώτα χρόνια, μετά τη σφαγή οι εντόπιοι ομιλούσαν για 400-600 σύνολο νεκρών.

Το Τάγμα Ασφαλείας Γαργαλιάνων ήταν το τελευταίο που οργανώθηκε στην Πελοπόννησο, 3 εβδομάδες πριν αποχωρήσουν οι Γερμανοί. Οργανώθηκε μετά από παρέμβαση του συνταγματάρχη Παπαδόγγονα και του ταγματάρχη Στούπα στους Γερμανούς ώστε να μην προχωρήσουν σε αντίποινα για την μεγάλη και φονική ενέδρα του ΕΛΑΣ στου Μανούσου το γεφύρι, λίγα χιλιόμετρα από τους Γαργαλιάνους. Ο Στούπας έφθασε στους Γαργαλιάνους από τον Μελιγαλά στις 15 Αυγούστου με 60 περίπου ταγματασφαλίτες, και με όπλα για τουλάχιστον 1000 ακόμη αλλά με πολύ λίγα πυρομαχικά.

Στον ένα μήνα που είχε στη διάθεσή του ο Στούπας, αύξησε τη δύναμη του Τάγματος κατακόρυφα, αφού η πλειοψηφία του λαού τον είδε ως σωτήρα από τη βία και την καταπίεση του ΕΑΜ και της ΟΠΛΑ που κυριαρχούσαν στην πόλη των Γαργαλιάνων και την περιοχή. Με εθελοντικές κατατάξεις από τους Γαργαλιάνους, τα Φιλιατρά, την Κυπαρισσία και τα χωριά της Πυλίας και της Τριφυλίας, αύξησε τη δύναμη του Τάγματος σε 1000-1100 άνδρες. Εξ αυτών οι 300 περίπου ήταν στο κάστρο της Πύλου, 30 χιλιόμετρα νότια των Γαργαλιάνων, και γύρω στους 80 στην Κυπαρισσία, 30 χιλιόμετρα βόρεια των Γαργαλιάνων, και όλοι οι υπόλοιποι στους Γαργαλιάνους.

Οι Γαργαλιάνοι τότε είχαν 7.000 περίπου κατοίκους που είχαν αυξηθεί σε 8 έως 9.000 από κατοίκους των γύρω χωριών και μερικές εκατοντάδες από την Κυπαρισσία και τα Φιλιατρά που είχαν καταφύγει κοντά στο ΤΑ για ασφάλεια. Απο τους 800 περίπου ταγματασφαλίτες που είχε ο Στούπας στη διάθεσή του, μαχητές όμως δεν ήταν περισσότεροι από 300, ίσως και πολλοί λιγότεροι, μόνο γύρω στους 150. Οι άλλοι είχαν ντυθεί για διαφόρους λόγους, κυρίως την πίεση των φίλων τους. 150-200 ήταν σχεδόν τελείως αγύμναστοι, χωρίς να έχουν ποτέ ρίξει ντουφεκιά (και οι περισσότεροι σίγουρα δεν έριξαν ποτέ).

Στις 18 Σεπτεμβρίου, 3 συντάγματα του ΕΛΑΣ (το 9ο Μεσσηνίας, το 8^ο Λακωνίας και το 11ο της Αρκαδίας) είχαν περικυκλώσει τους Γαργαλιάνους κατά τα 2/3 της περιμέτρου της.

Με πρωτοβουλία κυρίως του Ελληνοαμερικανού συνδέσμου του ΣΜΑ, του υπολοχαγού Φατσέα, που είχε δοκιμάσει να συμβιβάσει τον ΕΛΑΣ με τους ταγματασφαλίτες και στην Καλαμάτα, και λιγότερο του Βρετανού λοχαγού Gibson, οργανώθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου μια συνάντηση μεταξύ του ΤΑ και του ΕΛΑΣ.

Τον ΕΛΑΣ (τον Βελουχιώτη) αντιπροσώπευσε ο παπα-Ανυπόμονος, το ΤΑ ο ίδιος ο Στούπας με δυό πιστούς του νεαρούς ταγματασφαλίτες. Ο παπα-Ανυπόμονος, που γιά την συγκεκριμένη αποστολή είχε φορέσει ράσα πάνω από την αγγλική στολή του, ζήτησε: «παράδοση του ΤΑ, απλή και καθαρή. Κανείς αθώος δεν έχει τίποτε να φοβηθεί, είπε. Μόνο οι ένοχοι θα δικαστούν». Ο Στούπας, αφού πρώτα επέπληξε τον «παπά» λέγοντάς του περίπου: «τι θέλεις εσύ με τους κομμουνιστές;», ρώτησε: «και ποιός θα αποφασίσει ποιός είναι ένοχος και ποιός αθώος, ο Μανικάκης (ένας σφαγέας της ΟΠΛΑ από τους Γαργαλιάνους) ή ο Πιρπιρής (πρώην αρχηγός της ΟΠΛΑ Γαργαλιάνων και τότε καπετάνιος στον ΕΛΑΣ)». Ο Στούπας αντιπρότεινε τα συνήθη που έλεγαν όλα τα Τάγματα: «παραμονή του ΤΑ εντός των Γαργαλιάνων σε αδράνεια μέχρι την άφιξη αντιπροσώπου της Εθνικής κυβέρνησης από την Ιταλία ή συμμάχων στρατιωτών. Τότε να κριθούν από αυτούς. Ο ΕΛΑΣ να μην μπεί στους Γαργαλιάνους». Ο Gibson βασικά πήρε τη θέση του ΕΛΑΣ, προσθέτοντας μόνο ότι αυτός εγγυόταν την ασφάλεια των ταγματασφαλιτών.

Η Επιτροπή του ΕΑΜ Γαργαλιάνων μαζί με τα στελέχη του ΕΑΜ/ΚΚΕ Μεσσηνίας και της Πελοποννήσου (Μπλάνας, Μπελογιάννης, Κουλαμπάς, κλπ), που είχαν φθάσει στην περιοχή συσκέφθηκαν στο χωριό Αμπελόφυτο (Αγορέλιτσα) και απεφάσισαν για την εκκαθάριση της «αντίδρασης» μετά την κατάληψη της πόλεως.

Έγινε ονομαστική κατάσταση ατόμων γιά εκτέλεση, και σπιτιών και επιχειρήσεων που θα καίγονταν. Ομάδα μελών του ΕΑΜ θα έμπαινε στους Γαργαλιάνους το τελευταίο βράδυ πριν την επίθεση και θα σημάδευε με μπογιά διαφορετικού χρώματος τα σπίτια και τα κτίρια που ήταν να καούν, όπως και τα σπίτια στελεχών του ΤΑ και της «αντίδρασης», στα οποία το πλιάτσικο έπρεπε να είναι καθολικό.

Επίσης, σε συνεννόηση με τον Άρη Βελουχιώτη αποφασίσθηκε ότι μετά την είσοδο του ΕΛΑΣ στην πόλη θα υπήρχε μια περίοδος 6 ωρών γιά πλιάτσικο, και για τις εκτελέσεις και τις συλλήψεις. Ο ΕΛΑΣ δεν θα συγκροτούσε εκτελεστικό απόσπασμα εκ των υστέρων, όπως στον Μελιγαλά.

Παρά το ότι η ύπαρξη αυτής της απόφασης, για τις 6 ώρες ελευθερίας στις εκκαθαρίσεις, έχει αμφισβητηθεί από διαφόρους συγγραφείς, τα γεγονότα που εξελίχθηκαν μετά την κατάληψη των Γαργαλιάνων από τον ΕΛΑΣ, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είναι αλήθεια.

Η επίθεση του ΕΛΑΣ άρχισε το επόμενο πρωϊ, 22 Σεπτεμβρίου. Την πρώτη ημέρα, ο ΕΛΑΣ δεν πέτυχε πολλά πράγματα. Όσο λειτουργούσε το βαρύ πολυβόλο του Τάγματος που είχε τοποθετηθεί πάνω στο ωραίο παλαιό κτίριο της Δεξαμενής των Γαργαλιάνων που κάλυπτε όλη την ανατολική περίμετρο, και οι 2 όλμοι που κτυπούσαν την νότια πλευρά, οι αντάρτες του ΕΛΑΣ ήταν αδύνατο να πλησιάσουν. Όταν σε κάποια στιγμή το πολυβόλο έπαθε εμπλοκή και το πήραν στην πόλη για επισκευή, ο ΕΛΑΣ κατέλαβε τη Δεξαμενή. Από μια βολή όλμου κοντά στη Δεξαμενή που έγινε εκείνο το διάστημα, για κάλυψη, σκοτώθηκαν και 2-3 ταγματασφαλίτες.

Ο ίδιος ο Στούπας με 6-7 πιστούς συντρόφους πήγε εκεί και με αντεπίθεση πήρε πίσω τη Δεξαμενή από ένα Λόχο του ΕΛΑΣ. Ο ΕΛΑΣ δοκίμασε να την ξαναπάρει με 2 αντεπιθέσεις, αλλά ο Στούπας τους σταμάτησε στρώνοντας κυριολεκτικά την περιοχή μπροστά από τη Δεξαμενή με νεκρούς και τραυματίες αντάρτες. Ο ΕΛΑΣ δεν δοκίμασε πάλι. Την επομένη ημέρα επετέθει σε άλλη τοποθεσία από τον βορρά.

Στην υπερπροσπάθεια στη Δεξαμενή, ο Στούπας έχασε έναν ταγματασφαλίτη που είχε τρέξει να βοηθήσει, εγκαταλείποντας την ασφαλή θέση του στην αποθήκη υλικού. Από εκεί, ο Στούπας με λίγους πάλι συντρόφους του, πήγε στη νότια πλευρά της περιμέτρου και «έδιωξε» μερικούς αντάρτες του ΕΛΑΣ που είχαν πλησιάσει στα πρώτα σπίτια.

Ο Στούπας πολεμούσε όρθιος και συνήθως ακάλυπτος. Έχοντας εμπειρία τραυματισμών, γνώριζε ότι σφαίρα σε μη καίριο σημείο του σώματος δεν γίνεται άμεσα αισθητή. Έτσι, «ψαχνόταν» μετά από κάθε συμπλοκή για να διαπιστώσει αν είχε πληγεί.

Έτσι έληξε η πρώτη ημέρα της «μάχης» των Γαργαλιάνων. Με το πολυβόλο, τους 2 βαρείς όλμους, και τον Στούπα με λίγους ταγματασφαλίτες να έχουν αποκρούσει τις εκατοντάδες ανταρτών του ΕΛΑΣ που προσπαθούσαν να μπουν στην πόλη. Τα περισσότερα βλήματα από τα πυροβόλα του ΕΛΑΣ, που είχαν στηθεί ανατολικά της πόλεως, περνούσαν πάνω από την πόλη και έπεφταν κάτω στον κάμπο. Η συντριπτική πλειοψηφία των ταγματασφαλιτών δεν είχε συμμετάσχει καθόλου στη μάχη. Πολλοί, με διάφορες δικαιολογίες είχαν αποχωρήσει από τις θέσεις τους. Την νύχτα εγκατέλειψαν το μέτωπο και όλοι σχεδόν οι υπόλοιποι. Στη φυγή πρωτοστάτησαν οι ντόπιοι εκ Γαργαλιάνων ταγματασφαλίτες.

Όταν ξημέρωσε η 23η Σεπτεμβρίου, στο μέτωπο είχαν μείνει σχεδόν μόνο οι παλαιοί σύντροφοι του Στούπα από τον Ελληνικό Στρατό (ΕΣ), και οι ταγματασφαλίτες από τα γύρω χωριά που είχαν φέρει στην πόλη και τις οικογένειές τους. Είχαν μείνει στη θέση τους και όλοι από την Κυπαρισσία με τον διοικητή τους, τον λοχαγό Παπαδόπουλο από την Αρκαδία. Και αυτοί όμως, κατά πλειοψηφία δεν ήταν από την πόλη της Κυπαρισσίας αλλά από τα χωριά της βόρειας Τριφυλίας και της Ολυμπίας και πρώην αντάρτες του ΕΣ.

Την δεύτερη ημέρα ο ΕΛΑΣ επετέθη από το Βορρά, στο μέρος που αμυνόταν ο λόχος της Κυπαρισσίας. Ο λοχαγός Παπαδόπουλος, παλαιός πολεμιστής στη Μικρά Ασία και την Αλβανία, αμυνόταν καλά ακόμη και μετά τον βαρύ τραυματισμό του. Γύρω στις 10 εξαντλήθηκαν τα βλήματα των όλμων που κρατούσαν ένα μεγάλο μέρος του μετώπου στη νότιο και νοτιο-ανατολική πλευρά της περιμέτρου. Τότε, οι αντάρτες μπήκαν στην πόλη από εκείνη την πλευρά, αφού οι ελάχιστοι ταγματασφαλίτες που είχαν απομείνει εκέι ήταν αδύνατο να τους σταματήσουν. Οι αντάρτες που μπήκαν πρώτοι ήταν πάλι του 12ου συντάγματος Αρκαδίας, όπως και στον Μελιγαλά, και άρχισαν να κτυπούν την καμπάνα του Αγίου Σπυρίδωνα.

Μπαίνοντας οι αντάρτες στην πόλη, εκτελούσαν όποιον ντυμένον ταγματασφαλίτη έβλεπαν, ένοπλο ή όχι. Οι επί τόπου εκτελέσεις συνεχίζονταν έως το βράδυ στις γειτονιές της πόλεως, όπου συλλαμβάνονταν ταγματασφαλίτες. Αντάρτες που έφθασαν στο νοσοκομείο του Τάγματος έσφαξαν επάνω στα κρεβάτια τους όλους τους τραυματίες. Μερικούς τους έσφαξαν στους γύρω δρόμους που προσπαθούσαν να διαφύγουν.

Γύρω στις 1 το μεσημέρι μπήκε καλπάζοντας στην πόλη ο Άρης Βελουχιώτης ακολουθούμενος από τους Μαυροσκούφηδες. Σταμάτησε για λίγο στην πόρτα της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα, στην οποία στριμώχνονταν εκείνη τη στιγμή κυρίως άμαχοι ηλικιωμένοι, γυναίκες και παιδιά από εκείνη τη γειτονιά. Μερικούς νέους στην ηλικία, που φαίνονταν ότι μπορεί να ήταν ταγματασφαλίτες τους έβαζαν στην άκρη, ενώ αντάρτες τους σημάδευαν. Τότε είπε ο Άρης το φρικτό: «Συναγωνιστές, οικονομία στις σφαίρες, μαχαίρι!»

Βέβαια, ο παπα-Ανυπόμονος αρνείται ότι το είπε εκεί, στον Άγιο Σπυρίδωνα, και γι’ αυτό τον σκοπό. Υποστηρίζει ότι ο Βελουχιώτης το είπε την ώρα της μάχης στους αντάρτες του ΕΛΑΣ!

Αυτά λέει ο παπα-Ανυπόμονος γιά τους Γαργαλιάνους, μαζί με άλλες αστειότητες: «Εκείνο που δεν είναι αλήθεια γιά τις 2-3 ημέρες που μείναμε στους Γαργαλιάνους είναι ότι τάχα διέταξε ο Άρης να σφάζουν τους συλληφθέντες αιχμαλώτους για να μη χαλάνε σφαίρες! … Αυτό είναι κακοήθεια. Ότι σκοτώθηκαν πολλοί και από τις δυο πλευρές είναι αλήθεια. Είναι αλήθεια ότι ο Άρης σε κάποια στιγμή της μάχης των Γαργαλιάνων φώναξε στους άνδρες του:

«Συναγωνιστές, οικονομία στις σφαίρες! Μαχαίρι!»

Αυτό ειπώθηκε. Αλλά ειπώθηκε στη διάρκεια της μάχης όταν οι μαυροσκούφηδες κινδύνευαν να ξεμείνουν από πυρομαχικά Ειπώθηκε λοιπόν αυτό το πρόσταγμα στη μάχη και όχι για την εκτέλεση αιχμαλώτων, όπως σκοπίμως και δολίως διαδόθηκε» …(παρατήρηση συγγραφέα: Ναί, αλλά ο Βελουχιώτης δεν πλησίαζε ποτέ τη μάχη. Ήταν πάντα μακριά από το μέτωπο, όπως και οι μαυροσκούφηδες. Φρουρούσαν τον Άρη και ακολουθούσαν μετά τις μάχες για να βασανίσουν και να δολοφονήσουν κρατουμένους –αυτό έκαναν στο «ιδιωτικό» Στρατόπεδο του Άρη στα Τρόπαια, στο Βαλτέτσι, στον Πύργο, στον Μελιγαλά (στο χωριό Μερόπη) και στους Γαργαλιάνους).

«Με κάλεσε κοντά του (εννοεί ο Άρης) και μου μίλησε με πολύ σοβαρό ύφος: «Παπούλη μου, έχω να σου αναθέσω μιά αποστολή. Θα πάρεις όλους αυτούς εδώ που παραδόθηκαν και για να τους προστατεύσουμε θα τους κλείσεις μέσα στην εκκλησία. Εκεί θα περάσουν τη νύχτα. Θα τους φρουρείς με τους μαυροσκούφηδες γιά να μην πάθουν κανένα κακό, και το πρωί θα μου τους παραδόσεις σώους»!

Αυτό και έγινε. Φυλάξαμε τους αιχμαλώτους μέσα στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος και παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες των φανατισμένων να τους επιτεθούν, για να τους λυντσάρουν, καταφέραμε να τους παραδώσουμε σώους το πρωί στον Άρη. Κι εκείνος εξασφάλισε τη διαφυγή τους από τους Γαργαλιάνους! Όχι μόνον δεν τους «έσφαξε, αλλά είναι εκείνος που τους έσωσε!….». (σ.σ. Αυτό σίγουρα δεν συνέβη, γιατί από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, πήραν για σφαγή αρκετούς ταγματασφαλίτες και τουλάχιστον 1 γυναίκα)!

Τα παραπάνω, αλλά και άλλα περισσότερα απίστευτα και ελαφρώς ή πολύ κωμικά –για παράδειγμα ότι ο Άρης μάλωσε αντάρτες που έκαναν πλιάτσικο- γράφει στο βιβλίο του ο παπα-Ανυπόμονος.

Ο Βελουχιώτης κατευθύνθηκε στο κέντρο της πόλεως, στο Γυμνάσιο των Γαργαλιάνων. Προχωρώντας ανάμεσα στο πλήθος, όταν πλησίαζε κάποιον που του φαινόταν ότι ήταν ταγματασφαλίτης τον άρχιζε με το καμουτσί που κρατούσε και τον στόλιζε με ακατανόητες από τους πολλούς βρισιές. Στο Γυμνάσιο που έφθασε ο Άρης, υπήρχε ήδη Τριμελής Επιτροπή που εξέταζε τους κρατουμένους, στέλνοντας στο θάνατο ταγματασφαλίτες και άτομα της «αντίδρασης», ενώ άλλους τους έκλειναν στις αίθουσες για περαιτέρω «ανάκριση». Ο Άρης διέταξε να απολυθούν αμέσως όλες σχεδόν οι γυναίκες και όλα τα παιδιά. Οι θανατικές καταδίκες εναντίον ταγματασφαλιτών από την τριμελή Επιτροπή του Γυμνασίου σφάζονταν πάραυτα στην πλησίον μεγάλη πανηγυρίστρα, αλάνα της πόλεως.

Όσοι από τους αιχμαλώτους ταγματασφαλίτες δεν ήταν από τους Γαργαλιάνους, δολοφονήθηκαν όλοι. Κάποιοι από τους ντόπιους που πιάστηκαν αιχμάλωτοι γλύτωσαν. Όσοι είχαν βγάλει τα στρατιωτικά ρούχα και δεν έπεσαν πάνω σε αντάρτη από τους Γαργαλιάνους που τους γνώριζε, επέζησαν τις πρώτες ώρες που οι ταγματασφαλίτες εκτελούνταν «επι τη εμφανίσει». Μετά, πολλοί προστατεύθηκαν από κάποιο από τα στελέχη του ΕΑΜ της πόλεως. Φυσικά, υπήρξαν και περιπτώσεις που ντόπιοι, στελέχη του ΕΑΜ, έδρασαν αντίστροφα. Υπέδειξαν κάποιους που είχαν ήδη ντυθεί με πολιτικά ρούχα ότι ήταν ταγματασφαλίτες, και δολοφονήθηκαν.

Εκτός από την Τριμελή Επιτροπή του Γυμνασίου, υπήρχε και άλλη, η «Κινητή Επιτροπή». Πήγαινε από κτίριο σε κτίριο, όπου υπήρχαν κρατούμενοι, ενώ είχε μαζί αντάρτες του ΕΛΑΣ με καταγωγή εκτός Γαργαλιάνων, ως σφαγείς. Όσους επέλεγαν για θάνατο, τους παρέδιδαν στους αντάρτες για σφαγή σε παραπλήσια στενά. Το μεγαλύτερο όργιο ειδεχθών σφαγών έγινε μπροστά στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, εκεί που ο παπα-Ανυπόμονος γράφει ότι τους προστάτευε κατ’εντολή του Άρη! Εκεί έσφαξαν και μια φτωχή γυναίκα από εκείνη τη γειτονιά που έπλενε ρούχα των ταγματασφαλιτών, γιατί όταν οι ταγματασφαλίτες ήθελαν να ΚΑΝΟΥΝ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΚΟΝΤΙΝΟ ΦΥΛΑΚΙΟ, ΑΝΕΘΕΤΑΝ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ κυρά Τούλα. Γι’ αυτό η Επιτροπή τη «δίκασε» σε θάνατο και την έσφαξαν στα σκαλιά της εκκλησίας.

Την ίδια τύχη είχαν εκεί και 2 νεαρά αδέλφια με την ακόμη πιο νέα αδελφή τους (Μητσάκου) που δεν είχαν σχέση με το ΤΑ. Στην πόρτα του Αγίου Σπυρίδωνα, μπροστά στη μάνα του εσφάγει ένας νεαρός ταγματασφαλίτης και στη συνέχεια κακοποιήθηκε το άψυχο σώμα του. Βαρβαρότητες! Παρόμοια έκτροπα έγιναν και στα σπίτια που είχαν στηθεί φυλακές. Ένας αντάρτης που έδρασε εκείνο το βράδυ στους Γαργαλιάνους ως σφαγέας ήταν ο μετέπειτα «ξακουστός» Πέρδικας. Αυτός, εκτός του ότι έσφαξε κάποιους που του υπέδειξε η «Κινητή Επιτροπή», έλυσε και προσωπικούς λογαριασμούς με κάποιους Γαργαλιανιώτες αγροφύλακες και συναδέλφους του στο στρατό. Ο Πέρδικας ξεχειμώνιαζε τα πρόβατά του στους Γαργαλιάνους πριν τον πόλεμο, και είχε ανοίξει εκεί λογαριασμούς. Στο τέλος της ημέρας εθεάθει με ρούχα κατακόκκινα στο αίμα, ενώ άλλη μαρτυρία λέει ότι την επομένη ημέρα σταμάτησε με την παρέα του να πλύνουν τα μαχαίρια τους σε ληνό (τσιμεντένια αποθήκη νερού).

Γιά τον Θανάση Κλάρα, που μπήκε στην πόλη επικεφαλής του «νικητή» ΕΛΑΣ τι να πώ; «Τίμησε» τους Γαργαλιάνους με την παρουσία του επί ένα τριήμερο. Κοιμόταν στο κρεββάτι μιας μητέρας που ακριβώς ένα χρόνο νωρίτερα, στις 23 Σεπτεμβρίου 1943, την ξύπνησαν 15 μέλη της ΟΠΛΑ και την πήγαν κάτω στον ελαιώνα. Εκεί την έσφαξαν (και μετά την …. κακοποίησαν) μπροστά στα μάτια του ενός απο τα 3 κορίτσια της. Στην διάρκεια της παραμονής του εκεί ο Κλάρας έσφαξε με τα ίδια του τα χέρια έναν νεαρό, στην εσωτερική σκάλα του σπιτιού. Η σημερινή οικοδέσποινα του σπιτιού ήταν τότε ένα από 3 νεαρά κορίτσια της οικογενείας, και είχε βοηθήσει με τρόμο να καθαρίσουν τα αίματα από το θύμα.

Ακόμη, με τη μπότα του άφησε τη σφραγίδα του θυμού του πάνω σε ωραία έπιπλα της οικίας που έμεινε, ενώ άλλα τα κατέστρεψε τελείως (γιατί δεν μπορούσε να ανοίξει μιά τζάρα σπιτικού γλυκού που ζήτησε να φάει, «ρετζέλι» που γίνεται από «πετιμέζι»).

Πόσα ήταν τα θύματα στους Γαργαλιάνους. Στη μάχη σκοτώθηκαν 14 ταγματασφαλίτες και 139 εσφάγησαν μετά τη μάχη, όταν ήταν άοπλοι αιχμάλωτοι. Εκτός αυτών, εγώ μπόρεσα και βεβαίωσα 66 αμάχους μόνο Γαργαλιανιώτες οι οποίοι εσφάγησαν μετά τη μάχη. Σύνολο 219.

Αυτοί δεν ήταν οι μόνοι νεκροί. Όπως και στον Μελιγαλά, στους Γαργαλιάνους είχαν καταφύγει και εκατοντάδες άμαχοι από τις γύρω πόλεις και χωριά. Πόσοι εσφάγησαν από αυτούς, δεν είναι ακριβώς γνωστό. Ίσως 100, ίσως και περισσότεροι. Τα κοντινά χωριά Λεύκη, Φλόκα και Μουζάκι είχαν αρκετούς νεκρούς, αλλά και πολλά άλλα. Τα πρώτα χρόνια, μετά τη σφαγή οι εντόπιοι ομιλούσαν για 400-600 σύνολο νεκρών.

Στον κατάλογο των ταγματασφαλιτών υπάρχει το όνομα μόνο ενός από την Κρήτη, ενώ είναι γνωστό ότι τον Στούπα ακολουθούσαν περισσότεροι και σχεδόν όλοι δολοφονήθηκαν στους Γαργαλιάνους ή στην Πύλο. Επίσης λείπουν τα ονόματα αμάχων από τα γύρω χωριά με πρώτη τη Λεύκη που λόγω Στούπα ήταν στο στόχαστρο. Άρα το σύνολο των θυμάτων της Ομαδικής Δολοφονίας ήταν ΠΑΝΩ ΑΠΟ 300.

Τον Σεπτέμβριο του 1945, στις εφημερίδες της Μεσσηνίας ο Δήμος Γαργαλιάνων έβαλε την κατωτέρω Ανακοίνωση:

«ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΣΤΟΥΣ ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΟΥΣ

Ο Δήμος Γαργαλιάνων τελεί την 23ην Σ)βρίου 1945 μνημόσυνον υπερ αναπαύσεως της ψυχής των υπερεξακοσίων θυμάτων της κομμουνιστικής θηριωδίας εθνικοφρόνων κατοίκων της πόλεως».

Άγνωστο πως έφθασαν στον αριθμό των 600 θυμάτων. Φαίνεται ότι τα 300 τόσα θύματα, με το 90% από αυτά να είναι νέοι, και 20 τουλάχιστον επιστήμονες και επιχειρηματίες, τα θεωρούσαν λίγα. Θυμάμαι πριν αρκετά χρόνια που αναζήτησα στο Δήμο την κατάσταση των δολοφονηθέντων αμάχων, ο υπάλληλος μου σύστησε να απευθυνθώ στην οικογένεια ενός νεκρού δάσκαλου της πόλεως. Αυτός την είχε, μου είπε!

ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΑΘΩΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ!

*Ο Ιωάννης Μπουγάς είναι Ιστορικός Συγγραφέας σειράς βιβλίων με περιγραφές και μαρτυρίες σχετικές με την εγκληματική δράση του ΕΛ.ΑΣ. στην περίοδο της κατοχής.

(Αναδημοσίευση από την σελίδα του συγγραφέως στο Facebook)