του Στέφανου Μάνου*
Είχα πάντα τη βεβαιότητα ότι με εξαίρεση τις συνέπειες από μεγάλες φυσικές καταστροφές, μεγάλους σεισμούς π.χ., το φταίξιμο ήταν πάντα δικό μας. Ακόμα όμως και οι καταστροφές από σεισμούς μπορούσαν να είναι μικρότερες αν χτίζαμε τηρώντας με επιμέλεια τους οικοδομικούς κανονισμούς.
Αλλά για τη χρεοκοπία του 2010, την αδυναμία να προσελκύσουμε επενδύσεις, το θηριώδες αντιπαραγωγικό κράτος, το γεγονός ότι δεν παράγουμε εξαγώγιμα προϊόντα, την αθλιότητα των πανεπιστημίων, και για τόσα άλλα, το φταίξιμο είναι όλο δικό μας.
Στη συζήτηση σήμερα μετέχουν οι δύο συγγραφείς, διακεκριμένοι οικονομολόγοι, σε ενεργή υπηρεσία, υποδιοικητής της ΤτΕ ο πρώτος, στο ΣΕΒ ο δεύτερος και δύο ενεργοί πολιτικοί, η βουλευτής και πρώην υπουργός Μαριέττα Γιαννάκου και ο Ευρωβουλευτής και παλιός δημοσιογράφος Γιώργος Κύρτσος. Συμπληρώνω την ομάδα των συζητητών αλλά εγώ από το 2007 έχω αποσυρθεί από τη Βουλή και από το 2012 από την ενεργό πολιτική. Ως συνταξιούχος δεν έχω πια πρόσβαση σε στοιχεία εκτός από εκείνα που δημοσιεύει ο τύπος. Η κυβέρνηση, με λίγες εξαιρέσεις, δεν ανοίγεται σε μένα. Εικάζω ότι φοβάται ότι θα χρησιμοποιήσω τα στοιχεία που θα μου δώσουν για να ασκήσω κριτική ή για να παρουσιάσω μια διαφορετική εικόνα από εκείνη που θέλει να παρουσιάσει η κυβέρνηση.
Σας τα λέω αυτά προκαταβολικά για να εξηγήσω ότι ο σχολιασμός μου δεν μπορεί να είναι πλούσιος σε αριθμούς και πίνακες αλλά θα περιλαμβάνει μόνο λιγοστές σκέψεις.
Η Ελλάδα χρεοκόπησε το 2010 όταν το χρέος της ήταν 301 δισ. Ευρώ. Το 2012 η Ελλάδα μείωσε εντυπωσιακά το χρέος της κατά 106 δισ. Ευρώ με το PSI , “φεσώνοντας” τους κατόχους ελληνικών ομολόγων. Φέτος όμως, στο τέλος του χρόνου, το χρέος της Ελλάδας θα είναι 354 δισ. Ευρώ! Κάντε το λογαριασμό. Από τα 310 δισ. του 2010 σβήσαμε τα 106 το 2012. Φέτος, μόλις 9 χρόνια αργότερα, το χρέος είναι 354 δις.
Οι ενεργοί πολιτικοί, ιδίως οι κυβερνητικοί, έχουν συνήθως πολύ βραχύ ορίζοντα. Μέχρι τις επόμενες εκλογές. Λένε: “Δεν έχει νόημα να στεναχωρήσουμε το εκλογικό σώμα αν έτσι πρόκειται να χάσουμε τις εκλογές”. Έτσι για παράδειγμα η κυβέρνηση Καραμανλή συνέχισε να θεωρεί την οικονομία θωρακισμένη και να διευρύνει τα ελλείμματα μέχρι τις εκλογές του 2009, παραμονή της χρεοκοπίας.
Κατά τη δική μου αντίληψη τα στοιχεία που σας έδωσα για το χρέος είναι προάγγελος νέας οδυνηρής χρεοκοπίας. Όχι του χρόνου, αλλά ίσως σε 4-5 χρόνια, μετά τον πολιτικό ορίζοντα της τωρινής κυβέρνησης, που εντούτοις θα την έχει θεμελιώσει με τις τωρινές της ενέργειες και παραλείψεις. Δεν είμαι βέβαιος ότι μπορώ ή πρέπει να συνεχίσω τις σκέψεις μου επειδή κρέμεται πάνω από το κεφάλι μου το προσφάτως αναμορφωθέν από την κυβέρνηση Μητσοτάκη άρθρο 191 του Ποινικού Κώδικα που απειλεί να με τιμωρήσει αν διασπείρω ψευδείς ειδήσεις ικανές να προκαλέσουν ανησυχίες ή φόβο στους πολίτες ή να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στην εθνική οικονομία. Το πρόβλημα είναι ότι θέλω να προκαλέσω φόβο και ανησυχία σήμερα προκειμένου να αλλάξουμε εγκαίρως πορεία. Σήμερα και όχι μετά το ατύχημα που βλέπω να έρχεται. Δεν θέλω να σας καθησυχάσω. Πριν από μερικά χρόνια ο γιατρός μου, γνωστός πανεπιστημιακός, προσπαθούσε να με πείσει να ακολουθήσω μια δυσάρεστη αγωγή. Εγώ δίσταζα, διότι εκείνη τη στιγμή αισθανόμουν καλά. Μου είπε “αν δεν κάνεις ό,τι σου λέω σε 24 μήνες θα έχεις πεθάνει”. Ακολούθησα τη συμβουλή του και είμαι σήμερα εδώ. Το άρθρο 191 του Ποινικού Κώδικα όπως τροποποιήθηκε από την κυβέρνηση Μητσοτάκη φοβάμαι ότι θα αποδειχθεί επικίνδυνο για την ελευθερία και το κράτος δικαίου. Αρμόζει σε καθεστώς ανελεύθερο όπως αυτό της Κομμουνιστικής Κίνας και όχι σε φιλελεύθερη δημοκρατία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Για την ώρα, για το 2022 έως το 2024, αναμένεται καταιγίδα ευρωπαϊκών χρημάτων που θα δώσουν την εντύπωση στον λαό ότι όλα πάνε καλά. 30,5 δισ. Ευρώ θα εισρεύσουν τη διετία 2022-23 εκ των οποίων το 41,6 % θα είναι δάνεια και το υπόλοιπο grants. Σύμφωνα με τις κυβερνητικές εξαγγελίες τα λεφτά θα κατανεμηθούν σε τέσσερεις κεντρικούς πυλώνες: 1. Στην πράσινη μετάβαση 11,6 δισ. 2. Στην ψηφιακή μετάβαση 2,4 δισ. 3. Στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής (παιδεία, υγεία, κοινωνική προστασία) 5,3 δισ. και 4. Ιδιωτικές επενδύσεις και θεσμικός μετασχηματισμός 8,8 δισ.
Τα ποσά δικαιολογούν έντονη δραστηριότητα των σιελογόνων αδένων όσων συνήθως εκμεταλλεύονται τα λεφτά και τις ανεπάρκειες του Ελληνικού κράτους.
Όπως παρατήρησε απαισιόδοξα Γάλλος δημοσιογράφος στα μέσα του 19ου αιώνα Plus ça change, plus c’est la même chose. Όσο πιο πολύ αλλάζει, τόσο πιο πολύ παραμένει το ίδιο.
Λίγες παρατηρήσεις και παραδείγματα.
Ιστορικά το Ελληνικό Κράτος έχει αποδειχθεί εξαιρετικά βραδύ να απορροφήσει και εκμεταλλευτεί τους διαθέσιμους πόρους και την περιουσία του. Θα πείτε ότι τώρα με τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό η κατάσταση άλλαξε. Τριάντα μήνες κυβέρνησης Μητσοτάκη δεν έχει καταφέρει να εγκαταστήσει αγοραστή στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά. Μολονότι είναι ζήτημα οικονομικής ανάπτυξης και εθνικής άμυνας. Το Ελληνικό είναι μια πολυτιμότατη έκταση γης που κάθεται ανεκμετάλλευτη για είκοσι ολόκληρα χρόνια, δικαιολογώντας απολύτως τη φράση Παπανδρέου “λεφτά υπάρχουν”. Μόνον ένας πάμπλουτος σεΐχης που δεν ξέρει τι έχει θα μπορούσε να αφήνει ανεκμετάλλευτη την περιουσία του όπως το Ελληνικό κράτος. Τίποτε δεν έχει αλλάξει. Η νοοτροπία που εμποδίζει καθετί καινούργιο κυριαρχεί παντού. Κυριαρχεί παντού το ατομικό συμφέρον σε βάρος του γενικού. Προσελκύσαμε τους Κινέζους στον Πειραιά. Ανέπτυξαν τον Πειραιά σε ένα από τα σπουδαιότερα λιμάνια της Ευρώπης. Κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τους φέρουμε εμπόδια. Θέλουμε να φύγουν;
Υποτίθεται ότι ο κ. Πιερρακάκης ήταν έτοιμος από πριν για το πόστο του. Τον είχε προειδοποιήσει ο κ. Μητσοτάκης. Μολονότι είχε θέσει ως βασικό του στόχο την ψηφιακή ταυτότητα των πολιτών έχουν περάσει 30 μήνες και οι ταυτότητες δεν είναι πουθενά στον ορίζοντα. Κάπου έμπλεξαν στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.
Στην Παιδεία η αρμόδια υπουργός επιδεικνύει μεγάλη δραστηριότητα καθοδηγούμενη από την έπαρση ότι αυτή είναι η καταλληλότερη να διοικεί μόνη αυτή ή καθοδηγούμενη από τον πρωθυπουργό τα δεκάδες πανεπιστήμια αντί να αυτονομήσει πλήρως μερικά εξ αυτών ώστε να δούμε επιτέλους κάτι καινούργιο και διαφορετικό αντί της μονότονης κρατικής μίζερης ομοιομορφίας.
Ο υπέρμετρος συγκεντρωτισμός στο Υπουργείο Παιδείας, Υγείας, Δικαιοσύνης, Εσωτερικών είναι μέρος της ασθένειας του Ελληνικού Κράτους, που αν δεν αντιμετωπιστεί θα είναι το βαρίδι που θα μας κρατά καθηλωμένους και θα μας οδηγήσει στην επόμενη χρεοκοπία. Οι πολιτικοί προϊστάμενοι των υπουργείων τρελαίνονται για εξουσία αδιαφορώντας για τη ζημιά που προκαλούν στην Ελλάδα.
Για να γυρίσω πιο κοντά στα θέματα του βιβλίου. Εκτιμώ ότι σύντομα, σε 2-3 χρόνια θα επανέλθουν κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας στην Ε.Ε. Φαντάζομαι ότι τα επιτόκια θα αυξηθούν κάπως. Σωτήριο θα ήταν αν έως τότε καταφέρναμε να μπούμε σε ένα ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 3%. Αλλά δεν πάμε προς τα κει. Διότι η κυβέρνηση ακολουθεί μια πολιτική ήπιων παροχών προς τις ομάδες που την ενδιαφέρουν προετοιμάζοντας το έδαφος για τις επόμενες και μεθεπόμενες εκλογές. Η αναβλητικότητα των μεταρρυθμίσεων όμως εξασθενίζει την Ελλάδα και την καθιστά περισσότερο ευάλωτη σε ατυχήματα. Χωρίς αμφιβολία οι επώδυνες μεταρρυθμίσεις πρέπει να γίνονται όλες μαζωμένες την επομένη των εκλογών.
Θα κλείσω θυμίζοντάς σας τον μεγάλο κίνδυνο της Τουρκίας. Για την αντιμετώπιση του η οικονομική ευρωστία είναι χρήσιμη. Η ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων σημαντική. Δεν επιτρέπεται να σέρνονται τα Ναυπηγεία και η ΕΑΒ για χρόνια. Η αποφασιστικότητα, η σοβαρότητα και η αγνόηση μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων απαραίτητα. Δεν επιτρέπεται να σκορπάμε αμυντικούς πόρους δεξιά και αριστερά για να ικανοποιούνται τοπικοί βουλευτές και παράγοντες. Είναι επείγον να εδραιώσουμε φιλικές σχέσεις με όλους τους βόρειους γείτονές μας (Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Βουλγαρία) για να προλάβουμε πριν μας περικυκλώσει η Τουρκία.
*Ομιλία Στέφανου Μάνου στη διαδικτυακή εκδήλωση «Ελληνική οικονομία. Βιώσιμη απογείωση μετά την χρεοκοπία;» που συνδιοργάνωσαν το ΚΕΦίΜ με το Ι.Δ.Κ.Κ.την Τετάρτη 24 Νοεμβρίου 2021.
