Από Ioannis Bougas
‘Ελαμψε η παλληκαριά και η ηγετική φυσιογνωμία του ΟΔΥΣΣΕΑ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΥ, ενός από τους 3-4 κορυφαίους καπετάνιους της Επανάστασης του 1821!
Αρχές Μάϊου 1821. Η νεαρή Επανάσταση των Ελλήνων έχει υποστεί οδυνηρή ήττα στη Γέφυρα της Αλαμάνας και έχει χάσει τον αρχηγό της στην Ανατολική Στερεά, τον Αθανάσιο Διάκο. Ο νικητής της Αλαμάνας, Ομέρ Βρυώνης, με 7-8.000 πεζικό και 1000 καβαλαραίους σχεδιάζει να περάσει στην Πελοπόννησο να πνίξει την Επανάσταση.
Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ΤΟ ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ, φθάνει στη Γραβιά στις 3 Μαίου από τον Βάλτο και καλεί κοντά του τους σκόρπιους αγωνιστές της περιοχής. Χαρακτηριστικό είναι το γράμμα του στον Βασίλη Μπούσγο, υπασπιστή του Αθανασίου Διάκου: “Eυθύς ως λάβης το παρόν να μάσης τους συντρόφους, όσους κι αν είναι, ένας να μη λειψει και αύριον αυγή κίνα κι έλα εδώ ν’ ανταμωθούμε.
Στις 7 Μάϊου γίνεται συμβούλιο των καπεταναίων στη Γραβιά, κάτω από μιά βελανιδιά, κοντά στο εκεί μικρό χάνι, για το που να αντισταθούν στους Τούρκους. Ο Ανδρούτσος παρακολουθεί τη συζήτηση για ώρα χωρίς να συμμετέχει, όταν ξαφνικά σηκώνεται, δείχνει το χάνι, και λέει, «εδώ θα τους σταματήσουμε»!
Στη συνέχεια, αντί να διατάξει τους άνδρες του να τον ακολουθήσουν στο πλινθόκτιστο Χάνι που περιβαλλόταν από χαμηλή μάντρα, σηκώθηκε και άρχισε να χορεύει και να τραγουδάει το γνωστό κλέφτικο ”Κάτω στου Βάλτου τα Χωριά”, λέγοντας: ”Παιδιά όποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας πιαστεί στο χορό”.
Πρώτος πιάστηκε δίπλα του ο Θανάσης Σεφέρης, ένα σεμνό παληκάρι που σκοτώθηκε στο χάνι, μετά ο Γοβγίνας, ο Γκούρας -που δυστυχώς, 4 χρόνια αργότερα θα διατάξει τη δολοφονία του – και ο Μαμούρης. Ακολούθησε ο πιστός του σύντροφος Γκίκας Μουσταφάς (Τουρκαλβανός), και στη συνέχεια οι Παπαντρέας, Τράκας, Μάρος, Βουντούνης, Καπλάνης (που επίσης σκοτώθηκε), και πολλοί άλλοι.
Ο Ανδρούτσος χορεύοντας φθάνει πλάι στην πόρτα της μάντρας και μετράει όσους μπαίνουν. Σε λίγο φωνάζει:
– Σταματήστε δε χρειάζονται περισσότεροι. Κράτησε 114 και 3 ο ιδιοκτήτης του χανιού με δυό παιδιά του 117, και ο ίδιος 118.
Την επόμένη, 8 Μάϊου, κατόρθωσαν να σταματήσουν τους Τούρκους, οι οποίοι κατευθύνονταν στο Γαλαξείδι για να περάσουν απέναντι, προξενώντας τους μεγάλη καταστροφή. Σε 300 υπολογίζονται οι νεκροί Τούρκοι και διπλάσιοι οι τραυματίες. Οι Έλληνες άφησαν πίσω τους 6 νεκρούς όταν έφυγαν από το Χάνι πριν ξημερώσει η 9η Μάϊου και προλάβει ο Ομέρ Βρυώνης και φέρει τα κανόνια του από τη Λαμία.
Η νίκη αυτή, οφείλεται στο θάρρος, την παλληκαριά και το στρατηγικό μυαλό του Ανδρούτσου, ενός από 4 εξεραίτους της Επανάστασης (Κολοκοτρώνης, Ανδρούτσος, Καραϊσκάκης, Μάρκος Μπότσαρης)!
Η νίκη των Ελλήνων στη Γραβιά ήταν από τις πολύ σημαντικές της Επανάστασης, ισάξια εκείνων στο Βαλτέτσι, στα Δερβενάκια και στη Βέργα και τον Πολυάραβο!
Ας είναι ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ των 6 νεκρών και όλων των 118 αγωνιστών της Ελευθερίας!!
Στις φωτογραφίες, ο Ανδρούτσος, το Χάνι της Γραβιάς όπως είναι σήμερα και ο αδριάντας του στην Πρέβεζα (πριν λίγα χρόνια κατεδαφίστηκε το σπίτι του στην Πρέβεζα…)
Κάτω στου βάλτου τα χωριά
Ξηρόμερο και Άγραφα
Και στα πέντε βιλαέτια
Φάτε, πιειτε μωρ’ αδέρφια.
Εκεί είν’ οι Κλέφτες οι πολλοί
ούλοι ντυμένοι στο φλουρί
κάθονται και τρων και πίνουν
και την Άρτα φοβερίζουν.
Πιάνουν και γράφουν μια γραφή
βρίζουν τα γένια του Κατή
γράφουνε και στο Κομπότι
προσκυνούνε το Δεσπότη.
Βρε Τούρκοι κάτσετε καλά
γιατί σας καίμε τα χωριά!
Γρήγορα το αρματολίκι
γιατ’ ερχόμαστε σα λύκοι.
