Ένα χωριό προσφύγων στην Ηλεία-Κάτω Παναγιά Κυλλήνης
Η Κάτω Παναγιά Κυλλήνης είναι ένα χωριό που δημιουργήθηκε από Πρόσφυγες του 1922. Από την ιστοσελίδα της (katopanagia.gr) αντλούμε πολύτιμα στοιχεία της Ιστορίας του χωριού.
Η Κάτω Παναγιά, η γενέτειρα των προγόνων των σημερινών κατοίκων βρίσκεται στη χερσόνησο της Ερυθραίας Μ. Ασίας, στο δυτικότερο άκρο της, το ακρωτήριο Άργεννον, στην αρχαία Ιωνία. Η μικρή αυτή κωμόπολη στην παραλιακή ζώνη της Κρήνης (Τσεσμέ), βλέπει απέναντι την Χίο και κατοικούνταν μόνο από ελληνικό πληθυσμό. Μέχρι την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 αριθμούσε 7.000 ψυχές, όλοι Έλληνες. Το χωριό βίωσε και τα γεγονότα του 1821, ενώ λειτούργησε και Κρυφό Σχολείο στην περιοχή του για Ελληνικά γράμματα, με υπεύθυνο τον Χριστόδουλο Πανταζή (μέλος της Φιλικής Εταιρείας, συνεργάτη του Ρήγα Φεραίου).
Με την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 οι Κατωπαναγιούσηδες, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν οριστικά την πατρογονική τους εστία. Κατευθύνθηκαν εντός και εκτός Ελλάδος. Πολλοί από αυτούς παρέμειναν στην κοντινή Χίο, κάποιοι άλλοι πήγαν στην Αθήνα, τον Πειραιά, την Αφρική, την Αμερική, την Αυστραλία, ενώ μια συμπαγής πληθυσμιακή ομάδα δημιούργησε την κοινότητα Κάτω Παναγιάς στην Κυλλήνη Ηλείας.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ
Το χωριό είχε δοκιμασθεί ήδη προ του 1920. Εδώ ήλθε και ο υπεύθυνος των τουρκικών διωγμών κατά των Χριστιανών, ο Γερμανός Στρατηγός Λίμαν φον Σάντερς, το 1914. Πολλοί φεύγουν τότε για να σωθούν. Στις 28-10-1919, κι ενώ Ελληνικός Στρατός είχε παρουσία στην περιοχή, αρχίζει η επιστροφή στην πατρίδα και ολοκλήρωση το Φεβρουάριο του 1920.
Ο οριστικός διωγμός θα γίνει το 1922. Τότε θα γίνει η μεγάλη σφαγή. Οκτακόσιοι Εθνομάρτυρες και μεταξύ αυτών οι ιερείς Νεόφυτος Κουρπάς και Νικόλαος Λαμπρινουδάκης και ο διδάσκαλος Ιωάννης Θεοφανίδης. Τρεις γυναίκες έπεσαν στο πηγάδι για να μην αιχμαλωτιστούν, η ΓαρυφαλίτσαΒερβεριώνη, Μαρία Παντέλα και Αργυρώ Χατζαθανάση. Τέλος, τέσσερις μαθητές ηρωικοί Πρόσκοποι Κώστας Θεοφανίδης, Αθανάσιος Καμπάνης, Κυριάκος Μίχαλος και Δημήτρης Οικονομίδης Τον Νοέμβριο 1929 θα γίνει επιστροφή της χρυσοποίκιλτης εφέστιας εικόνας της Παναγίας Οδηγήτριας του 10ου αιώνα, από τη Χίο με πολεμικό πλοίο.
Τις μνήμες του τόπου της Ιωνίας αναβιώνουν κάθε χρόνο τον Αύγουστο, τα Παναγιούσικα.
Γεώργιος Διον. Κουρκούτας- Φιλόλογος / Ιστορικός /Συγγραφέας
