Ανάλυση της εισβολής της Ουκρανίας στο Κουρσκ

του αντιστρατήγου ε.α. Γεώργιου Επιτήδειου

          Από στρατιωτικής απόψεως η Επιχείρηση στο Κούρσκ είναι μία παράτολμη και αβεβαίας εκβάσεως ενέργεια, η οποία δεν στηρίζεται, ούτε στην στρατιωτική, ούτε και στην κοινή λογική. Απλώς, εξυπηρετεί βραχυχρόνιους πολιτικούς σκοπούς. Συγκεκριμένα, η Ουκρανία επιδιώκει να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ότι έχει σημειώσει κάποια επιτυχία στο μέτωπο, ώστε να εξασφαλίσει μεγαλύτερη βοήθεια από την Δύση. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να είναι εφικτό. Αντιθέτως, είναι πιθανόν, να εξελιχθεί σε μπούμεραγκ.

Σύγκριση με την Μάχη των Αρδεννών

Κάποιοι συγκρίνουν την Διείσδυση στο Κούρσκ με την Μάχη των Αρδεννών. Όντως, υπάρχουν ορισμένες ομοιότητες, αλλά και μία μεγάλη διαφορά που κάνει την οποιαδήποτε σύγκριση απλώς φιλολογική. Η διαφορά είναι ότι η Επιχείρηση στις Αρδέννες είχε ένα Στρατηγικό Αντικειμενικό Σκοπό (κατάληψη του λιμανιού της Αμβέρσας), ο οποίος, εάν επετυγχάνετο, θα επηρέαζε σημαντικά την έκβαση του πολέμου. Παράλληλα, η γερμανική επίθεση στις Αρδέννες πραγματοποιήθηκε από ισχυρές Δυνάμεις, οι οποίες, συγκέντρωναν τις προϋποθέσεις να επιτύχουν τον επιδιωκόμενο σκοπό.

Στον αντίποδα, η εισβολή των Ουκρανών στην περιοχή του Κούρσκ, τι Αντικειμενικό Σκοπό είχε; Να καταληφθεί ο ενεργειακός σταθμός φυσικού αερίου στην Σούντζα; να απειληθεί ο Πυρηνικός Σταθμός στο Κούρσκ; να καταληφθεί ένα χωριό (Σούντζα) με την ελπίδα ότι οι Ρώσοι, είτε θα πανικοβληθούν και θα διαπραγματευθούν την αποχώρησή τους από την Ουκρανία, είτε θα αποσύρουν Δυνάμεις από άλλα σημεία του μετώπου για να αντιμετωπίσουν μία, στρατιωτικά, μικρή απειλή;

Για να συμβούν τα προαναφερθέντα, θα έπρεπε η απειλή να στρέφεται εναντίον στόχου που βρίσκεται σε μεγάλο βάθος στην ενδοχώρα του αντιπάλου, ώστε να του δημιουργήσει ουσιαστική απειλή. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει με την περίπτωση του Κούρσκ. Η Σούντζα απέχει μόλις 8 χιλιόμετρα από τα σύνορα και ο Πυρηνικός Σταθμός του Κούρσκ 77 χλμ. Η ουκρανική Διείσδυση έχει αναχαιτισθεί στα 35, περίπου χιλιόμετρα.

Είναι γεγονός ότι οι ρωσικές Δυνάμεις υπέστησαν αιφνιδιασμό στην περιοχή του Κούρσκ. Όμως οι Μονάδες που αιφνιδιάσθηκαν, ήταν Μονάδες νεαρών Στρατιωτών με μικρό βαθμό εκπαιδεύσεως, ικανές να αντιμετωπίσουν περιορισμένης κλίμακος μεθοριακές δραστηριότητες (εισβολή μικρών Ομάδων τρομοκρατών, Δολιοφθορέων, ή, γενικά μικρών Ομάδων ενόπλων). Όταν οι Μονάδες αυτές ηττήθηκαν και αναγκάσθηκαν να υποχωρήσουν, οι Ρώσοι, σε πρώτη φάση, έστειλαν τις εμπειροπόλεμες Μονάδες των Μισθοφόρων της «Βάγκνερ» και των Ειδικών Δυνάμεων της «Αχμάτ» των Τσετσένων, οι οποίοι ανέκοψαν την Προέλαση των Ουκρανικών Δυνάμεων και τους έχουν υποχρεώσει να τηρούν, αμυντική στάση. Επί πλέον, οι ουκρανικές Δυνάμεις δεν ήταν μεγάλες ώστε να έχουν την δυνατότητα να επιτύχουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα και να συντηρήσουν την απειλή κατά της Ρωσίας. Σύμφωνα με πληροφορίες οι ουκρανικές Δυνάμεις που εισέβαλαν στο Κούρσκ αριθμούσαν 12.000 – 14.000 Στρατιώτες ( Δύο Ταξιαρχίες ενισχυμένες με Τεθωρακισμένα, Πυροβολικό Μάχης, Αντιαεροπορικό Πυροβολικό, Αεροχήματα και Καταδρομείς). Η Δύναμη αυτή, σε συνδυασμό με τις απώλειες που έχει υποστεί, δεν είναι επαρκής ώστε να αποτελέσει σοβαρή απειλή, πολύ περισσότερο μάλιστα, όταν δεν έχει καταλάβει σημαντικούς Αντικειμενικούς Σκοπούς.

          Η εξέλιξη των Επιχειρήσεων, επιτρέπει στους Ρώσους  να χρησιμοποιήσουν όλα τα διαθέσιμα μέσα, για να εξαλείψουν την απειλή. Θα το κάνουν αυτό, σε δεύτερη φάση, στην συνέχεια, δηλαδή.  Όμως, δεν αναμένεται να αποσύρουν κάποια Εμπεπλεγμένη Δύναμη από οποιοδήποτε σημείο του μετώπου ώστε να εξαλείψουν την Διείσδυση των Ουκρανών. Αυτό θα το αναλάβουν οι ρωσικές Εφεδρείες, μάλιστα εκείνες, που βρίσκονται κοντά στην περιοχή της απειλής, ώστε να επέμβουν γρήγορα. Δεν είναι λογικό να μετακινήσουν Δυνάμεις που απέχουν απόσταση μεγαλύτερη των 1000 χιλιομέτρων από την περιοχή των Επιχειρήσεων.

Η πιθανότερη εξέλιξη της ουκρανική Επιθέσεως στο Κούρσκ θα είναι η αποτυχία

Υπάρχουν ορισμένα τακτικά δεδομένα, τα οποία, εάν αναλυθούν, θα συνηγορήσουν υπέρ της εκτιμήσεως αυτής. Κατ΄ αρχάς, το βασικό ερώτημα το οποίο γεννάται είναι το εάν οι Ουκρανοί θα κατορθώσουν να «προικοδοτήσουν» (ενισχύσουν) τις Δυνάμεις τους, ώστε να διατηρήσουν το έδαφος που κατέλαβαν, πριν εκδηλωθεί η ρωσική Αντεπίθεση που είναι αναμενομένη. Για να το επιτύχουν αυτό, θα πρέπει να μετακινήσουν Δυνάμεις από άλλα σημεία του μετώπου, κάτι που έχει ήδη γίνει.

Με βάση την παρούσα Τακτική Κατάσταση τα μόνα σημεία του μετώπου από τα οποία μπορούν να μετακινηθούν Δυνάμεις, είναι ο τομέας του Χαρκόβου (Κουπιάνσκ – Κρεμίνα) και ο τομέας Βορείως των Μπάκχμουτ – Τσάσιν Γιάρ, στους οποίους διεξάγονται μικρής κλίμακος Επιχειρήσεις. Υπάρχει επίσης και το ενδεχόμενο να χρησιμοποιηθούν, εφ’ όσον διατίθενται, κάποιες Δυνάμεις Εφεδρείας, όπως οι Δυνάμεις που μεταφέρθηκαν από την περιοχή της Χερσώνας στην περιοχή του Χαρκόβου και η Προεδρική Φρουρά του Κιέβου. Επιπλέον και απροσδιόριστος αριθμός Μονάδων των Δυτικών Μισθοφόρων.

Η κίνηση αυτή των Ουκρανών, έχει προκαλέσει ανισορροπία στην διάταξή τους και έχει εξασθενίσει σημαντικά την αμυντική ικανότητά τους στην περιοχή του Ντονμπάς, λαμβανομένων υπόψιν των προβλημάτων της μεγάλης ελλείψεως Προσωπικού και Πυρομαχικών, κυρίως βλημάτων Πυροβολικού 155 χιλ. που αντιμετωπίζουν και, γενικά, έχει κάνει ευάλωτες τις ουκρανικές Δυνάμεις, σε όλα τα σημεία του μετώπου, του Κούρσκ συμπεριλαμβανομένου. Οι επιπτώσεις της ουκρανικής αποφάσεως είναι πλέον ορατές. Οι Ρώσοι, εκμεταλλευόμενοι την εμπλοκή σημαντικού αριθμού, αν όχι του συνόλου των ουκρανικών Εφεδρειών, στην περιοχή του Κούρσκ, εντείνουν τις προσπάθειές τους για να ολοκληρώσουν την κατάληψη του Τσάσιβ Γιάρ, του Τόρετσκ και του Ποκρόβσκ. Στο μεν Τόρετσκ έχουν διασπάσει την πρώτη Γραμμή Άμυνας και οι μάχες διεξάγονται εντός της πόλεως, στο δε Ποκρόβσκ, επιτιθέμενοι συνεχώς από τις 5 το πρωί έως τις 9 το βράδυ με αναλογία Δυνάμεων 10:1, έχουν καταλάβει τις δύο από τις 3 Γραμμές Αμύνης των Ουκρανών. Ανάλογες επιτυχίες σημειώνουν και στις περιοχές του Κουπιάνσκ και της Κρεμίνα, ενώ στο Βοβτσάνσκ, συνεχίζουν τις προσπάθειες για την ολοκλήρωση της καταλήψεως της πόλεως.

Άλλη μία ουσιαστική αρχή της Τακτικής που αγνόησαν οι Ουκρανοί είναι ότι, προκειμένου να έχει επιτυχία μία Επιθετική Ενέργεια, ο επιτιθέμενος, πέραν της υπεροχής σε αριθμό Δυνάμεων,  πρέπει να διαθέτει, αν όχι την Κυριαρχία Αέρος, τουλάχιστον, την Αεροπορική Υπεροχή στην περιοχή της Επιχειρήσεως. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει για του Κούρσκ.

Τέλος, εισβάλλοντας στο Κούρσκ, οι Ουκρανοί παρεβίασαν την αρχή που εκφράζεται με το ρητό των Αμερικανών Πεζοναυτών: «Όταν οι ερασιτέχνες μιλούν για Τακτικές, οι επαγγελματίες μιλούν για Διοικητική Μέριμνα», θέλοντας να καταδείξουν ότι εξίσου σημαντική με την δράση των Μονάδων Μάχης, είναι και η ανάγκη της συνεχούς Υποστηρίξεώς τους με Προσωπικό, Πυρομαχικά, Υλικά, Τρόφιμα, Καύσιμα και, φυσικά να διακομίζονται στα Μετόπισθεν οι νεκροί και οι τραυματίες τους. Όπως αποδεικνύεται μέχρι τώρα, η απαιτουμένη λειτουργία αυτού του Ρεύματος Διοικητικής Μερίμνης δεν υφίσταται για τους Ουκρανούς, διότι για να προωθηθούν οι Ενισχύσεις και η Διοικητική Μέριμνα, οι Μονάδες πρέπει να διασχίσουν μεγάλες αποστάσεις, οπότε, γίνονται ευάλωτες στις προσβολές της Αεροπορίας και του Πυροβολικού των Ρώσων.

Όλα τα προαναφερθέντα, τα επιτάσσει η στρατιωτική λογική. Για τον λόγο αυτόν, ανέφερα προηγουμένως πως η απόφαση του Ζελένσκυ παραβιάζει την στρατιωτική λογική. Η παραβίαση της κοινής λογικής, που επίσης αναφέρω, έγκειται στο ότι, δεν επιτίθεσαι στον ισχυρότερό σου, όταν αυτός δεν παρουσιάζει ουσιαστικά και εμφανή σημεία κάμψεως και μειώσεως της Μαχητικής του Ικανότητος. Με άλλα λόγια δεν αναλαμβάνεις μία Επιχείρηση η οποία υπερβαίνει τις δυνατότητές σου. Εάν, παρ΄ ελπίδα, το κάνεις είναι θέμα χρόνου να αποτύχεις.

Είχαν οι Ουκρανοί την άδεια να χρησιμοποιήσουν τον δυτικό εξοπλισμό που δεδομένα χρησιμοποιήσαν κατά την επίθεσή τους στο Κούρσκ;

Στο θέμα αυτό, η στάση όλων είναι υποκριτική. Οι Δυτικοί, υποτίθεται ότι έδωσαν στους Ουκρανούς όπλα Μεγάλου Βεληνεκούς, με την υποχρέωση να μη τα χρησιμοποιούν μέσα στην Ρωσία. Οι Ουκρανοί λένε πως οι Δυτικοί δεν γνώριζαν ότι θα επιτεθούν στην Ρωσία, ούτε ζήτησαν την άδειά τους να χρησιμοποιήσουν τα υπόψιν όπλα. Από την πλευρά του όμως ο Σύμβουλος του Γραφείου του Ζελένσκυ Μιχαΐλο Ποντόλιακ, δήλωσε πρόσφατα ότι «υπήρχαν συζητήσεις μεταξύ των εταίρων για το θέμα αυτό, όχι όμως σε δημόσιο επίπεδο». Ποιός κοροϊδεύει ποιόν λοιπόν;

Το βέβαιο είναι οι Ουκρανοί χρησιμοποιούν Δυτικά όπλα εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα. Όμως όπως έχει αποδειχθεί στην πράξη, τα όπλα αυτά, δεν έχουν επηρεάσει τις εξελίξεις των Επιχειρήσεων  σε σημαντικό βαθμό, οπότε, δεν προβληματίζουν, ιδιαίτερα, τους Ρώσους, προς το παρόν τουλάχιστον.

Η μέχρι στιγμής επιτυχία των Ουκρανών, δεν οφείλεται στα όπλα που τους παραχώρησαν οι χώρες της Δύσεως, αλλά στο ότι εξασφάλισαν τις  Δυνάμεις οι οποίες εισέβαλαν στο Κούρσκ και κατέλαβαν, τα χωριά που διατηρούν ακόμη. Επιβεβαιώθηκε, συνεπώς, εκείνο, που υποστηρίζουν, διαχρονικά, όλοι οι Στρατοί του κόσμου: «Όσα όπλα και αν διαθέτεις, εάν δεν πατήσει το πόδι του Πεζικάριου, το έδαφος ούτε καταλαμβάνεται, ούτε διατηρείται».

Θα υποχρεωθούν τελικά, οι Ρώσοι να χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα προκειμένου να αποκρούσουν την ουκρανική Διείσδυση στο Κούρσκ;

Η απειλή είναι πολύ μικρή για να σκεφθούν οι Ρώσοι να χρησιμοποιήσουν έστω και μικρής ισχύος πυρηνικά όπλα.

Πιθανή επιτυχία των Ουκρανών στο Κούρσκ θα φέρει σε ισότιμη διαπραγματευτική θέση την Ουκρανία με την Ρωσία, ώστε να υποχρεωθεί η τελευταία να αποχωρήσει από τα ουκρανικά εδάφη με αντάλλαγμα την αποχώρηση των Ουκρανών από το Κούρσκ;

Μία τέτοια εξέλιξη δεν είναι πιθανόν να συμβεί. Η Ρωσία έχει καταλάβει, σχεδόν, το 20% του Ουκρανικού εδάφους. Δεν θα δεχθεί να διαπραγματευθεί γιά ένα μικρό, σχετικά, τμήμα του εδάφους της που έχει καταλάβει και διατηρεί, η Ουκρανία. Θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα που διαθέτει, ώστε να το ανακαταλάβει, προκειμένου να επιβάλλει, διεθνώς την βεβαιότητα ότι αυτή είναι ο πραγματικός νικητής του πολέμου στην Ουκρανία.

Μάλιστα, μια και συγκρίνουμε την Επιχείρηση στο Κούρσκ με άλλες παλαιότερες Επιχειρήσεις, στην προκειμένη περίπτωση, θα πρέπει να θυμηθούμε ένα περιστατικό που αναφέρεται στην Κάθοδο των Μυρίων. Είναι η απάντηση που έδωσε ο Στρατηγός Κλέαρχος ο Λακεδαιμόνιος, επικεφαλής των Μυρίων, όταν ο Σατράπης Τισσαφέρνης, Αρχηγός του ηττηθέντος Στρατού του Αρταξέρξη, ζήτησε να του παραδώσουν οι Μύριοι τα όπλα και να διαπραγματευθούν την αποχώρησή τους: «Ου των νικώντων τα όπλα παραδιδόναι».

Σύγκριση με την Απόβαση στην Ιντσόν

           Σε άρθρο του στην εφημερίδα « Sunday Times», o καθηγητής Αμυντικών Σπουδών στο King’s College του Λονδίνου, Μάϊκλ Κλάρκ, συνέκρινε την ουκρανική εισβολή στο Κούρσκ με την αμερικανική Απόβαση στην Ιντσόν.

Προφανώς, ο Βρετανός καθηγητής έκανε αυτή την σύγκριση  βασιζόμενος στην μοναδική ομοιότητα που υπάρχει στην ενέργεια των Ουκρανών στο Κούρσκ με την Απόβαση στην Ιντσόν. Η ομοιότητα αυτή έγκειται στο γεγονός ότι οι Ουκρανοί, δεν έπληξαν τους Ρώσους στο ισχυρό τους σημείο, δηλαδή στο μέτωπο του Ντονμπάς, αλλά, σε ένα ευαίσθητο σημείο (Κούρσκ), όπου ήλπιζαν ότι θα εκμεταλλευόντουσαν την αρχική τους επιτυχία, προκειμένου να εξασφαλίσουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Η παρομοίωση, των δύο Επιχειρήσεων, είναι ατυχής γιά δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι η Απόβαση στην Ιντσόν, έγινε με μεγάλες Δυνάμεις και ο δεύτερος και πλέον σημαντικός, ότι είχε μεγάλης αξίας στρατηγικό Αντικειμενικό Σκοπό, δηλαδή την κατάληψη της Σεούλ, η επίτευξη του οποίου, άλλαξε την έκβαση του πολέμου. Είναι προφανές, ότι, η Επιχείρηση στο Κούρσκ, ουδεμία σχέση έχει με τα παραπάνω. Κατά συνέπεια, για το Κούρσκ, ούτε κατά διάνοια μπορεί να ισχύσει η άποψη  του Μακ Άρθουρ ότι, «η απόβαση στην Ιντσόν θα επιτύχει διότι είναι αδύνατη».

Οι Ουκρανοί Στρατηγοί δέχθηκαν να υλοποιήσουν την απόφαση του Ζελένσκυ, παρά την αβεβαιότητα της επιτυχίας της

Εδώ ετέθη, για μία ακόμη φορά, το ιδιαίτερα σοβαρό θέμα, της στάσεως που πρέπει να τηρούν οι Στρατιωτικοί όταν καλούνται να ικανοποιήσουν την επιθυμία ενός πολιτικού που δεν γνωρίζει από Στρατηγική, αλλά, για λόγους πολιτικής σκοπιμότητος, λαμβάνει παράξενες στρατηγικές αποφάσεις και τους ζητά να τις υλοποιήσουν. Η άποψή μου είναι πως, σε όλες τις χώρες, οι Στρατηγοί οφείλουν να είναι χρήσιμοι και όχι αρεστοί. Για να είναι όμως χρήσιμοι, δεν πρέπει να είναι «διαχειρίσιμοι», αλλά να υποστηρίζουν την αλήθεια και να προσπαθούν να «λογικεύουν» τους πολιτικούς.

Ίσως, αυτό υπονοεί ο Βρετανός καθηγητής όταν, σε κάποιο σημείο του άρθρου του αναφέρει ότι «ο Ζελένσκυ, την περασμένη εβδομάδα, έλαβε την δεύτερη μεγαλύτερη – και πιθανότατα την πιο ριψοκίνδυνη στρατηγική απόφαση της ζωής του». Προφανώς εννοεί ότι, αγνόησε τις βέβαιες, κατά την γνώμη μου, προειδοποιήσεις των Στρατηγών του για το παράτολμο της αποφάσεώς του.

Οι συνέπειες μίας πιθανής αποτυχίας των Ουκρανών στο Κούρσκ

Ο Ζελένσκυ, προκειμένου να ικανοποιήσει τα κελεύσματα των προστατών του «θα πολεμήσει μέχρι τον τελευταίο Ουκρανό», αν και γνωρίζει πως δεν θα επιτύχει κάτι το ουσιαστικό. Η άποψη που διατυπώνεται ότι θέλει να αποδείξει πως η Ρωσία δεν είναι άτρωτη, ότι δέχεται να πρώτη φορά, από το 1941, εισβολή στο έδαφός της και ότι ο Πούτιν θα σκεφθεί τις απώλειες που θα έχει προκειμένου να ανακαταλάβει το έδαφος που έχασε, ή ότι θα φοβηθεί και θα αποσύρει Δυνάμεις από άλλα σημεία του Μετώπου, είναι αφηγήματα που εντυπωσιάζουν τους αφελείς και τους ανενημέρωτους.

Οι Ρώσοι, έχοντας εξουδετερώσει το μεγαλύτερο μέρος των Ουκρανικών Δυνάμεων, θα ολοκληρώσουν την κατάληψη όσων εδαφών της Ουκρανίας κρίνουν πως τους χρειάζονται και δεν θα καθίσουν πλέον στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Θα απαιτήσουν την άνευ όρων παράδοση της Ουκρανίας.

Η συνέχεια θα αποδείξει εάν η κίνηση του Ζελένσκυ να εισβάλει στο Κούρσκ θα είναι το κύκνειο άσμα του και εάν θα εξελιχθεί, αυτή σε μπούμεραγκ για τους Ουκρανούς.

Αθήνα 21 Αυγούστου 2024

Γεώργιος Επιτήδειος

Αντιστράτηγος ε.α