γράφει ο Νικόλαος Βασιλός*
Από, το αρχικό όραμα της Διακήρυξης Σουμάν, (περιέγραφε το σχέδιο ως «το πρώτο συγκεκριμένο βήμα προς μια Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία»), την Ευρώπη των εθνών του ντε Γκολ μέχρι την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης και την θεσμοθέτηση της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) η ευρωπαϊκή ενοποίηση έχει κάνει σημαντική πρόοδο. Υπάρχουν όμως προβλήματα για την πλήρη ολοκλήρωσή της.
Οι κρίσεις που είναι σε εξέλιξη, τόσο ο πόλεμος στην Ουκρανία και στη Γάζα όσο και οι σινο-αμερικανικές σχέσεις, κάνουν εμφανείς τις αδυναμίες της ΕΕ με τη σημερινή της μορφή αυξάνοντας την εξάρτησή της από την Αμερική (Ηνωμένες Πολιτείες).
Συντελεστές Ισχύος:
1ον Η κοινοτική οικονομία είναι ίσου περίπου μεγέθους με την Αμερικανική και Κινεζική.
2ον Το κοινοτικό ΑΕΠ είναι μικρότερο από το αμερικανικό και μεγαλύτερο από το κινεζικό.
3ον H στρατιωτική Ισχύς είναι σαφώς υποδεέστερη της αμερικάνικης τόσο στο συμβατικό όσο και στον πυρηνικό τομέα, αλλά δεν υστερεί των λοιπών στρατιωτικών δυνάμεων, με εξαίρεση το πυρηνικό οπλοστάσιο της Ρωσίας.
Η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της στρατιωτικής ισχύος, αλλά διευκολύνει την ΚΕΠΠΑ ,διότι το Λονδίνο ήταν επιφυλακτικό για αυτόνομη ευρωπαϊκή αμυντική διάσταση.
Εμπόδιο στην ολοκλήρωση της ΕΕ είναι οι αδυναμίες της να αξιοποίηση τους συντελεστές ισχύος στον πολιτικό – οικονομικό τομέα και ιδιαίτερα στο στρατιωτικό, για να χαράξει αυτόνομη πολιτική στον διεθνή χώρο. Την αδυναμία αυτή καλείται να θεραπεύσει η ΚΕΠΠΑ με την συνθήκη του Μάαστριχ.
Δυστυχώς οι επιδόσεις της ΚΕΠΠΑ είναι απογοητευτικές και συνδέονται με τον τρόπο λήψης των αποφάσεων (κανόνας ομοφωνίας).
Ο πρόεδρος Μακρόν προσπαθεί και υποστηρίζει ότι «στους κόλπους αυτής της Ένωσης, όσοι θέλουν να προχωρήσουν μακρύτερα και ταχύτερα να το κάνουν ανεμπόδιστα». Να υπάρχουν διαβουλεύσεις μεταξύ των κοινοτικών εταίρων όπως και με τα ευρωπαϊκά κράτη τα οποία είναι εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο μιας Ευρωπαϊκής κοινής Πολιτικής (ΕΚΠ) η οποία θα λειτουργήσει ως χώρος επικοινωνίας και συνεργασίας, όχι μόνο με κράτη που δεν επιθυμούν να ενταχθούν στην ΕΕ, όπως Ηνωμένο βασίλειο και η Ελβετία, αλλά και με όσα κράτη η διαβούλευση ένταξης είναι σε εξέλιξη και καθυστερούν (Δυτικά Βαλκάνια, Τουρκία και ενδεχομένως Ουκρανία).
Όσο για την Τουρκική ενταξιακή υποψηφιότητα το πιθανότερο είναι ο Εντοργάν δεν επιθυμεί την ενσωμάτωση αλλά επιμένει τόσο για λόγους εθνικού και ισλαμικού γοήτρου, και αποβλέποντας σε οφέλη εκτός ενταξιακού πλαισίου.
Προκλήσεις Νέας εποχής. Σύμφωνα με την κοινοτική Στρατηγική Πυξίδα, η ΕΕ περιβάλλεται από έναν «πολυπολικό κόσμο» που διεπόμενο από την πολιτική ισχύος(power politics) με συνέπεια μεγάλες γεωπολιτικές και γεωοικονομικές προκλήσεις. Κυρίαρχες μεταξύ των οποίων είναι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο πόλεμος στο Ισραήλ και οι φιλοδοξίες της ανερχόμενης Κίνας. Αλλά και με τις εξελίξεις από τα δυτικά Βαλκάνια και την Υπερκαυκασία μέχρι την Μέση Ανατολή, την Αφρική και την Λατινική Αμερική όπως και τις διεθνείς απειλές, διασπορά όπλων μαζικής καταστροφής, τρομοκρατία και η κλιματική αλλαγή που επηρεάζουν τα Ευρωπαϊκά συμφέροντα. Η υπεράσπιση των Ευρωπαϊκών συμφερόντων απαιτεί κοινή δράση και συνεργασία με τις χώρες του ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ και του G7 με προεξέχουσες τις ΗΠΑ.
Σήμερα η Ευρώπη εμφανίζεται διαιρεμένη ως προς την διαχείριση των σχέσεων της με την Ρωσία. Καθώς οι απόψεις των παλαιοτέρων κυρίως εταίρων (κατ΄ εξοχήν η Γαλλία) υπερμάχων μια λύσης του Ουκρανικού μέσω διαπραγματεύσεων και της αναζήτησης ενός modus vivendi με τη Μόσχα ενώ οι νεότεροι εταίροι(όπως η Πολωνία) είναι υπέρ του πολέμου με τη Ρωσία.
Αδυναμία κοινής ευρωενωσιακής γραμμής παρατηρείται και με τις σχέσεις με το Πεκίνο. Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες είναι υπέρ της προσπάθειας των Αμερικανών να συγκροτήσουν αντισινικό μέτωπο ενώ άλλες δίνουν προβάδισμα σε επιλογές με εθνικά κριτήρια (κυρίως οικονομικά) περιπτώσεις Γαλλίας, Γερμανίας.
Αδυναμία της ΚΕΠΠΑ να έχει ισχυρή παρουσία στα Ανατολικά Βαλκάνια, όπου τον κομβικό ρόλο παίζει το ΝΑΤΟ και στο Σουδάν και την Τυνησία (ζώνες αστάθειας με επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική).
Η ΕΕ έχει συμφέρον να διατηρήσει – συσφίξει τους δεσμούς με τις ΗΠΑ, εντός και εκτός ΝΑΤΟ. Αμερικανούς και Ευρωπαίους συνδέουν αρχές και αξίες που αποτελούν το θεμέλιο του πολιτικού πολιτισμού της Δύσης.
Ανερχόμενες αυταρχικές δυνάμεις (Κίνα και Ρωσία) επωφελούνται το ότι οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον η παγκόσμια αυτοκρατορική δύναμη. Επικράτηση των αυταρχικών αυτών δυνάμεων θα είναι καταστροφική για τη ΕΕ, τόσο σε οικονομικό και στρατηγικό επίπεδο, όσο και πολιτισμικό.
Δυστυχώς η ολοκλήρωση της ΕΕ θέλει πολύ χρόνο ακόμη.
Ο Νικόλαος Βασιλός είναι Αντιστράτηγος Δ/Β ε.α.
