Tί είδους ειρήνη; (Το καλό, το Κακό και το  Άσχημο)

του Επαμεινώνδα Πανά

σ. Καθηγητή Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Η συμβατική σοφία επινόησε την «Θετική Ειρήνη». Αυτός ο όρος που για πρώτη φορά εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1960 από τον Νορβηγό κοινωνιολόγο Johan Galtung, σχετίζεται με τις ηθικές διαστάσεις μιας ειρηνικής κοινωνίας. Επιλογή θετικών μέσων για την επίτευξη ενός θετικού στόχου ή της προαγωγής της ειρήνης. Με άλλα λόγια, ειρήνη θεωρείται κάτι πολύ περισσότερο από την απουσία εντάσεων και βίας.

Συνεπώς, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Οικονομικών και Ειρήνης (Institute for Economics and Peace – IEP) η θετική ειρήνη δεν είναι τίποτα άλλο παρά οι στάσεις, οι θεσμοί και οι δομές που δημιουργούν, στηρίζουν και συντηρούν ειρηνικές κοινωνίες.

Η Θετική Ειρήνη μετράται από τον Παγκόσμιο Δείκτη Θετικής Ειρήνης (Global Peace Index – GPI).

Έτσι, όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα θετικής ειρήνης:

• Τόσο υψηλότερη είναι η ανάπτυξη,
• τόσο καλύτερα είναι τα περιβαλλοντικά αποτελέσματα,
• τόσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα ευημερίας, και
• τόσο μεγαλύτερη είναι η ανθεκτικότητα.

Οι συνέπειες: Οι χώρες οι οποίες εμφανίζουν καλές επιδόσεις στη θετική ειρήνη

• Έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να διατηρήσουν και υψηλά επίπεδα ειρήνης,
• έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να προσαρμοστούν και να ανακάμψουν από κραδασμούς,
• έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα για οικονομική ανάπτυξη, ανθεκτικότητα και ευημερία.

Η κατάλληλη επιλογή ενός δείκτη που θα χρησιμοποιηθεί για τη μέτρηση της Θετικής Ειρήνης είναι υψίστης σημασίας. Οι δείκτες απλά είναι σήματα των καταστάσεων. Οι δείκτες αποτελούν δημοφιλή εργαλεία για την αξιολόγηση και την παρακολούθηση της πολιτικής και, στην προκειμένη περίπτωση, της Θετικής Ειρήνης των διαφόρων χωρών. Η δημοφιλία των δεικτών οφείλεται στην απλότητά τους, και μας δίνουν την εικόνα των πολλαπλών διαστάσεων των φαινομένων.

Το Ινστιτούτο Οικονομικών και Ειρήνης (IEP) έχει την ευθύνη της εκπόνησης του Παγκόσμιου Δείκτη Θετικής Ειρήνης (GPI)  και, φέτος, διανύει τον πέμπτο του χρόνο. Ο Παγκόσμιος Δείκτης Ειρήνης χρησιμοποιεί ένα μεγάλο πλήθος δεδομένων  που προέρχονται από τους πιο αξιόπιστους παγκοσμίως φορείς. Για την κατασκευή του GPI χρησιμοποιούνται 23 ποιοτικοί και ποσοτικοί δείκτες, οι οποίοι σταθμίζονται και κινούνται στη, κλίμακα από το 1 (= πιο ειρηνικό) έως το 5 (= το λιγότερο ειρηνικό).

Έτσι, ο GPI χρησιμοποιεί τους 23 αυτούς αξιόπιστους δείκτες για να κατατάξει 163 ανεξάρτητα κράτη του κόσμου  που καλύπτουν το 99,7 % του παγκόσμιου πληθυσμού.

Από τη σχετική έρευνα επιλέγουμε τις χώρες των Βαλκανίων για να παρουσιάσουμε  τον Παγκόσμιο Δείκτη Ειρήνης.

Ο Πίνακας που ακολουθεί εμφανίζει την κατάταξη των χωρών με βάση τις τιμές του Δείκτη για τα Βαλκάνια:

ΒΑΛΚΑΝΙΑ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ

Από τον παραπάνω Πίνακα παρατηρούμε για την περίπτωση της Ελλάδας:

• Η Ελλάδα βρίσκεται στην 66^η θέση μεταξύ 163 χωρών, με τιμή του Δείκτη 1,932.
• Μεταξύ των 10 χωρών των Βαλκανίων βρίσκεται στην 8^η θέση. Την ξεπερνούν ακόμη και τα Σκόπια, η Αλβανία και το Μαυροβούνιο.
• Μεταξύ των 36 χωρών της Ευρώπης βρίσκεται στην 33 θέση.

Το καλό: Υπάρχουν εργαλεία και δείκτες που μέσα από αυτά, και με την αυξημένη διάχυση, μας δίνουν τη δυνατότητα να αξιολογήσουμε που πραγματικά «στεκόμαστε». Αυτά, μας ανοίγουν τον δρόμο για προσπάθεια για ένα καλύτερο μέλλον. Υπάρχουν, συνεπώς, άνθρωποι διορατικοί, επιστήμονες, και κοινωνικοί φορείς που χαρακτηρίζουν τις υγιείς δυνάμεις στις μέρες μας, που υποστηρίζουν αυτά τα εργαλεία για το καλό του τόπου. Όλες αυτές οι υγιείς δυνάμεις ουσιαστικά επιδιώκουν να βοηθήσουν τους ανθρώπους και την κοινωνία από την εκμετάλλευση των δυνάμεων του κακού. Αυτές οι δυνάμεις του καλού στο τέλος θα είναι οι περισσότερο κερδισμένες.

Το κακό: Είναι οι δυνάμεις του κακού, της απληστίας, του πλούτου, της διαφθοράς, της παρακμής, της χυδαιότητας, της βαρβαρότητας, της ηθικής κατάπτωσης, της απάρνησης της ελληνικότητας, της υλικής ευδαιμονίας, του οικονομικού και πολιτιστικού αφανισμού, της ανορθογραφίας, του εκφυλισμού της γλώσσας, της ξενομανίας, και της εθελοδουλίας. Ισχύει ακόμη το λεχθέν από τον Κώστα Καραμανλή το 2004 «Πέντε νταβατζήδες και πέντε άλλα κέντρα χειραγωγούν τη πολιτική ζωή του τόπου».

Πολύ πιο ισχυρότερα το δόγμα αυτό  διατύπωσε, τον Οκτώβριο του 1979, ο Οδυσσέας Ελύτης, όταν ανακοινώθηκε η βράβευσή του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας:

Ο κακός πρέπει να φύγει από το σκηνικό. Το αποτυχημένο και ανάπηρο πολιτικό σύστημα πρέπει να πεθάνει.

Το άσχημο: Ευαίσθητοι κύκλοι της κοινωνίας που αντιμετωπίζουν ένα πλήθος προβλημάτων και χειραγωγούνται από το κακό. Αυτή η κοινωνία ενδέχεται να στερείται διορατικότητας ή να είναι μυωπική. Δεν καταλαβαίνει τις δυνάμεις του καλού, οι οποίες θα τον βοηθήσουν να ζήσει καλύτερα. Αυτοί θα απελευθερωθούν από τις δυνάμεις του καλού ξεκινώντας από την αρχή.

Ο άσχημος, εδώ, είναι αυτός που δεν έχει αποκρυσταλλωμένο σχήμα, δηλαδή, οπτική και απόψεις που να συνθέτουν, τελικά, μια συγκροτημένη -και δη υγιή- ολοκληρωμένη σκέψη και ταυτότητα, με αποτέλεσμα, και δη μέσα σε αυτό το ιδιαίτερα δυσμενές και ανταγωνιστικό περιβάλλον, να άγεται και να φέρεται, χειραγωγούμενος από μια συνισταμένη συνεχώς μεταβαλλόμενων εξωγενών δυνάμεων, προερχόμενες από διαφορετικούς φορείς, όμως, με ιδιοτελείς συνήθως κατευθύνσεις.

Έτσι, στο τέλος, το καλό κερδίζει, το κακό πεθαίνει, και το άσχημο καλείται να χαράξει μια νέα γόνιμη αρχή, για την ευημερία,  την προσωπική και την κοινωνική.