Η ζωή είναι μια μάχη που δεν τελειώνει ποτέ. «Πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι»

Από Δημήτρης Γκίκας

«Πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι, πάντων δὲ βασιλεύς, καὶ τοὺς μὲν θεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπους, τοὺς μὲν δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλευθέρους» (Ηράκλειτος)

Σήμερα, αποχαιρετώντας τους μαθητές της Γ΄ Λυκείου, διαπίστωσα πόσο αγχωτικό γεγονός παραμένει η διαδικασία των Πανελλαδικών εξετάσεων. Όχι μόνο για τους μαθητές, αλλά και για μας τους εκπαιδευτικούς, τουλάχιστον για όσους από εμάς παίρνουμε τη δουλειά μας και τους μαθητές μας στα σοβαρά.

Για τους μαθητές που εξετάζονται προκειμένου να εξασφαλίσουν μία θέση σε μια σχολή Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, όλη αυτή η διαδικασία είναι μία μάχη. Ίσως η πρώτη σοβαρή δοκιμασία, ο πρώτος δύσκολος αγώνας της ζωής τους. Δικαιολογώ, λοιπόν το άγχος, αλλά όχι την ηττοπάθεια.

Όλη η ζωή είναι μια μάχη που δεν τελειώνει ποτέ. Ένας διαρκής πόλεμος με μικρές περιόδους ειρήνης. Πώς αντιμετωπίζουμε – γονείς, μαθητές, εκπαιδευτικοί – αυτή τη μάχη; Όπως αντιμετώπιζε, εδώ και χιλιετίες, η ανθρωπότητα όλες τις μάχες που κλήθηκε να δώσει για να φτάσει εδώ που έφτασε: άλλοι με δειλία, φόβο και μεμψιμοιρία. Άλλοι με γενναιότητα, τόλμη και αποφασιστικότητα. Άλλοι με ελπίδα και κουράγιο, άλλοι με απαισιοδοξία και ψυχική κατάρρευση.

Η φράση του Ηράκλειτου είναι χαρακτηριστική για τη «φιλοσοφία» της ζωής που περιγράφω εδώ: για τον Ηράκλειτο, τον επονομαζόμενο και «Σκοτεινό» φιλόσοφο, όλη η ζωή είναι ένας πόλεμος που κυριαρχεί και διαφεντεύει τα πάντα, που εξουσιάζει τα πάντα: κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας, ολόκληρη την πορεία μας. Το εντυπωσιακό είναι ότι ο Ηράκλειτος αναδεικνύει το ηθικό μεγαλείο που προκύπτει μέσα από τον πόλεμο: άλλους από τους ανθρώπους τους καθιστά δούλους, άλλους ελεύθερους.

Ο Ηράκλειτος δεν αναφέρεται μόνο στον πόλεμο με όπλα. Αναφέρεται σε κάθε αγώνα που δίνουμε στη ζωή μας, όπως τον αγώνα που θα δώσουν μετά από λίγες ημέρες οι μαθητές μας, τα παιδιά μας. Το πώς θα πολεμήσουν, θα καθορίσει και την ποιότητα του ανθρώπου που θα θελήσουν να γίνουν: με δειλία, φόβο και απαισιοδοξία ή με ελπίδα, γενναιότητα, τόλμη, αποφασιστικότητα.

Αν έχουμε διδάξει σωστά τους μαθητές μας, τα παιδιά μας, θα δώσουν τον αγώνα με το κεφάλι ψηλά. Θα αγωνιστούν ως άνθρωποι με ελεύθερο φρόνημα, με ηθικό μεγαλείο, με γενναία ψυχή. Ακόμα κι αν αποτύχουν, θα ξέρουν ότι αυτή η μάχη είναι απλώς μια δοκιμασία – μία από τις πολλές. Μια μάχη μπορεί να χαθεί, αλλά ο πόλεμος δεν χάνεται από μία μάχη. Θα βρεθούν κι άλλες μάχες, άλλοι αγώνες, άλλες προκλήσεις.

Ο Ηράκλειτος μας διδάσκει ότι η καλύτερη φιλοσοφία ζωής είναι να είμαστε μαχητές. Να μην παραδίδουμε ποτέ τα όπλα, να μην τα παρατάμε ποτέ. Αντιλαμβανόμενοι πως ο πόλεμος είναι ο απόλυτος κυρίαρχος όλων, μαθαίνουμε πως αυτό που μας δικαιώνει ως ανθρώπους είναι η αγωνιστικότητά μας. Νικήσουμε ή χάσουμε, μικρή σημασία έχει. Οι ελεύθεροι άνθρωποι πολεμούν, οι δειλοί δεν πολεμούν για τίποτε, δεν αγωνίζονται για τίποτε, δεν ενδιαφέρονται για τίποτε.

Εύχομαι στους μαθητές μου να δώσουν αυτή τη μάχη με γενναιότητα. Αν το καταφέρουν αυτό, ακόμα κι αν χάσουν, εγώ θα είμαι περήφανος γι’ αυτούς!

Καλή επιτυχία