Σαλβαντόρ Νταλί: “Εγώ είμαι όλος ο υπερρεαλισμός”

του Κωστας Ταταρης

Σαν χτες, το 1989 έφυγε από τον μάταιο ετούτο κόσμο, ο Ισπανός σουρεαλιστής ζωγράφος Σαλβαντόρ Νταλί (γεννήθηκε στις 11/5/1904).

Όπως όλοι οι μεγαλοφυείς γνώρισε την απομόνωση και την απόρριψη από τους μέτριους και τα συμβατικά πνεύματα της εποχής του.

Το 1921 εγκαθίσταται στη Μαδρίτη, όπου και ξεκινά τις σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών από τη οποία αποβάλλεται το 1926, λίγο πριν τις τελικές του εξετάσεις, καθώς δηλώνει (ως μεγαλοφυής) πως “κανένας καθηγητής μου δεν είναι άξιος να με κρίνει”, το πρώτο φτύσιμο στο “Ακαδημαϊκό” κατεστημένο. Την ίδια χρονιά επισκέπτεται το Παρίσι όπου συναντά τον Πικάσο, αλλά αργότερα πέρα από τις “επιρροές” του, διαφαίνεται το “προσωπικό στίγμα” του, και ήταν λογικό…

Ο Πικάσο ήταν ένας απατεώνας της Τέχνης – το ομολόγησε και ο ίδιος- ανίκανος πέρα από “συλλήψεις” να αποτυπώσει κάτι ουσιαστικό, και αυτή την ανικανότητα τη δικαιολόγησε λέγοντας ότι “Ζωγραφίζω τον κόσμο όχι όπως είναι, αλλά όπως τον νομίζω”, ικανός μόνο για “κολλάζ”, ο “περίφημος” πίνακάς του για την “Γκουέρνικα” δεν ήταν παρά ένα αμφίβολης αισθητικής “κολλάζ”.

Τον Πικάσο ανέδειξε η παγκόσμια παρακμή της αποδόμησης και τον έκαναν “μεγάλο” οι κριτικοί του συρμού, ο Νταλί, αντιθέτως, υπήρξε πραγματικά μεγάλος.

Μεγάλος “μάστορας” του χρωστήρα, ο σουρεαλισμός του δεν ήταν η εύκολη δικαιολογία αδυναμίας αποτύπωσης μορφών, αλλά η μεγαλοφυής αποτύπωση μορφών και αντικειμένων μέσα από την ονειρική διάσταση υπέρβασης της καθημερινότητας, μέσα από τη συνειδητοποίηση της μεγάλης αλήθειας ότι “είμαστε και δεν είμαστε του κόσμου ετούτου”.

Οι αγαπημένες μου τεχνοτροπίες είναι ο “ηρωικός ρεαλισμός” και ο “μαγικός ρεαλισμός” ( τον τελευταίο εκπροσωπεί στη Χώρα μας ο Γιάννης Νίκου), ο σουρεαλισμός του Νταλί όμως με έπεισε ότι το “ονειρικό” μπορεί να είναι η γέφυρα των δύο κόσμων και χάρη σ’ αυτόν ανακάλυψα και αγάπησα τον ιθαγενή υπερρεαλισμό του Νίκου Εγγονόπουλου.

Υπήρξε μεγάλος! Μόνο ένας μεγάλος βουτά στα βαθιά νερά του υποσυνείδητου και κάνει τα όνειρα και τους εφιάλτες του Τέχνη (χωρίς να έχει ανάγκη από τις “συμβουλές” του Φροϋδισμού του συρμού), μόνο ένας μεγάλος αποτυπώνει απολύτως “ρεαλιστικά” τα λιωμένα ρολόγια του Χρόνου – Κρόνου…

Ο Αντρέ Μπρετόν δεν του συγχώρησε τις “πολιτικές επιλογές” του, ότι στον Ισπανικό εμφύλιο τάχθηκε με την “Ισπανική Φάλαγγα”, λες και είχε υποχρέωση να είναι εκεί “που ήθελαν να είναι”…σκασίλα του . “Εγώ είμαι όλος ο υπερρεαλισμός” η περήφανη απάντησή του !

Μου άρεσε η απόλυτη αγάπη για τη γυναίκα και Μούσα του “Γκαλά”, μου άρεσε ότι κατέρρευσε όταν “έφυγε”…μου αρέσουν οι δυνατοί τύποι που καταρρέουν ΜΟΝΟ όταν χάνουν το – πραγματικά- “άλλο μισό” τους.

Και κάτι τελευταίο: Δεν ήταν “εκκεντρικός”, όπως βιαζόμαστε να βαφτίσουμε όσους ξεπερνούν τον μίζερο “μέσο όρο” εμείς οι κοινοί θνητοί. Οι πραγματικά μεγάλοι δεν είναι εκκεντρικοί, είναι τραγικοί. Τα τεράστια στριμμένα στις άκρες μουστάκια , τα γουρλωμένα μάτια του, οι “πόζες” του δεν ήταν ανέξοδοι θεατρινισμοί όπως συμβαίνει με τους “διανοούμενους” και “καλλιτέχνες” του συρμού …ήταν η τραγική υπενθύμιση πρώτα στον εαυτό του και μετέπειτα σε όλους μας ότι “είμαστε και δεν είμαστε του κόσμου ετούτου”…