«Υγιή» παιδιά, «άρρωστη» γενιά

του Δημήτρης Γκίκας

Η σχολική χρονιά που ξεκινά θα είναι εντελώς διαφορετική. Η πανδημία και τα μέτρα αντιμετώπισής της, τα οποία ελήφθησαν, ως συνήθως, από αναρμόδιους, αμήχανα ανίκανους, χωρίς να συμβουλευτούν τόσο την εκπαιδευτική κοινότητα, όσο και τους ανεξάρτητους ειδήμονες του κλάδου, δημιουργούν μια νέα πραγματικότητα εντός της σχολικής κοινότητας.

Ο πολυσχιδής ρόλος του σχολείο θα διασαλευτεί ιδιαίτερα. Διότι το σχολείο δεν είναι μόνο οι γνώσεις που αποκομίζουν οι μαθητές, ούτε οι βαθμοί που κρίνουν την επίδοση. Το σχολείο είναι ο δρόμος για μια μακρά διαδικασία ωρίμασης των παιδιών. Η ζωή εντός της σχολικής κοινότητας είναι η πρώτη επαφή των παιδιών με ένα ευρύτερο περιβάλλον από αυτό της οικογένειας, πολύ διαφορετικό και ιδιαίτερα απαιτητικό, το οποίο καθορίζει και τη μελλοντική τους πορεία και εξέλιξη.

Το σχολείο συνιστά ένα από τα πιο σημαντικά μέσα κοινωνικοποίησης. Ο τρόπος που το παιδί σχετίζεται και αντιλαμβάνεται τον εαυτό του εντός του σχολικού περιβάλλοντος θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τη μετέπειτα πορεία του στην κοινωνία. Όταν, λοιπόν επιβάλλεται ως κυρίαρχο μέτρο η κοινωνική αποστασιοποίηση, οι συνέπειες αυτού του μέτρου στην ομαλή κοινωνικοποίηση των παιδιών θα είναι τεράστιες και, ακόμα, ανυπολόγιστες.

Το σχολείο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ψυχοσύνθεση των μαθητών. Σκοπός του σχολείου είναι να συμβάλει στην ψυχική υγεία των παιδιών. Η πανδημία, δυστυχώς, έχει ως εκκίνηση την καλλιέργεια ενός παθολογικού φόβου που παραλύει ψυχολογικά. Όχι παιχνίδι, όχι εκδρομές, όχι ψυχική χαλάρωση ακόμα και στα διαλείμματα. Συνυπολογίστε και το γεγονός ότι σε καμία σχολική μονάδα δεν υπάρχει, επίσημα τουλάχιστον, ένας ψυχολόγος/σύμβουλος και αντιλαμβάνεστε τι τραγικές ψυχολογικές καταστάσεις θα βιώσουν τα παιδιά μας αυτή τη χρονιά – ίσως και αρκετές επόμενες.

Το σχολείο διαπαιδαγωγεί ηθικά τους μαθητές. Ο, για πολλούς ξεχασμένος, ρόλος αυτός του σχολείου έχει ιδιαίτερα υποβαθμιστεί τις τελευταίες δεκαετίες. Η κρίση, όπως διαφαίνεται και στον έξω του σχολείου κόσμο, έχει διαμορφώσει μια ιδιότυπη μορφή κοινωνικού ρατσισμού, ξεκάθαρα αήθους: οποιοσδήποτε εμφανίσει συμπτώματα ακόμα κι ενός απλού συναχιού απομονώνεται με συνοπτικές διαδικασίες. Πρόκειται για ένα από τα χειρότερα bullying που θα αναδειχθούν εντός σχολικής κοινότητας, με ανυπολόγιστες συνέπειες όχι μόνο ψυχικές, αλλά και ηθικές. Τα σχολεία ετοιμάζονται να παραγάγουν ηθικώς νεκρά υποκείμενα με αδιαφορία για τον διπλανό τους, εφόσον αυτός νοσήσει.

Το σχολείο είναι ο χώρος πνευματικής διαπαιδαγώγησης. Η γνώση, η τέχνη, η γυμναστική αποσκοπούν στο να διαμορφώσουν μια προσωπικότητα με γενικά και ειδικά ενδιαφέροντα. Ήδη τις τελευταίες δεκαετίες έχει επισημανθεί το γεγονός ότι το σχολείο αποτύγχανε να αναδείξει σε βάθος αυτή τη διάσταση. Σκεφτείτε, λοιπόν πόσο θα φτωχύνει ακόμα περισσότερο η πνευματική διαπαιδαγώγηση, όταν όλα θα περιστρέφονται γύρω από μια καθημερινότητα που θα επικρατεί ο φόβος μην κολλήσουμε. Τι ακριβώς πνεύμα θα καλλιεργηθεί στα παιδιά μας, μέσα από μια τέτοια πραγματικότητα;

Το σχολείο προετοιμάζει τους αυριανούς πολίτες. Αποσκοπεί, δηλαδή να διαμορφώσει κριτική σκέψη, να δημιουργήσει θεμέλια ώριμης, δημοκρατικής και ελεύθερης πολιτικής φιλοσοφίας. Δυστυχώς, αυτό που διαφαίνεται είναι πως η νέα «κανονικότητα» του σχολείο θα περιλαμβάνει ξεκάθαρες υποδηλώσεις φίμωσης της ελευθερίας, αδιάκοπων περιορισμών και έντονης, κακώς εννοούμενης, αστυνόμευσης.

Η λύση δεν είναι να διαιωνίσουμε την εξ αποστάσεως διδασκαλία. Η δια ζώσης μάθηση είναι ο καλύτερος τρόπος να εντάξουμε τα παιδιά κοινωνικά, ψυχικά, πνευματικά, ηθικά, πολιτικά στον κόσμο. Όμως, αυτή η νέα «κανονικότητα» είναι δεδομένο ότι – την ίδια ακριβώς στιγμή που υποτίθεται ότι προσπαθούμε να κρατήσουμε τα παιδιά «υγιή» – θα γεννήσει μια νέα γενιά πολύ πιο «άρρωστη» απ’ όσο φανταζόμαστε…

Εύχομαι να είμαι υπερβολικός. Δεν θέλω, όμως να ευχηθώ απλώς μια καλή χρονιά – σίγουρα δεν θα είναι μια καλή χρονιά αυτή. Θέλω να ευχηθώ να μπορέσουμε όλοι, γονείς, εκπαιδευτικοί, μαθητές, να ξεπεράσουμε όσο μπορούμε πιο ανώδυνα μια από τις χειρότερες χρονιές που ξημερώνει. Εύχομαι να βρούμε το θάρρος, το σθένος, τη δύναμη, τη συμπαράσταση και την ελπίδα να μην μας κάμψει αυτή η νέα «κανονικότητα» που μας επιβάλλεται. Εύχομαι να είναι κάτι προσωρινό, κάτι που θα θυμόμαστε μόνο ως μια μικρή κακή ανάμνηση.

Στηρίξτε τα παιδιά σας, τα παιδιά μας, τους αυριανούς πολίτες αυτής της χώρας, αυτού του κόσμου. Ας μην ξημερώσουμε σ’ έναν κόσμο αποστειρωμένο, αλλά άρρωστο…