Η Δημοκρατία στην πράξη

Του Κώστα Βαϊούλη*

Γεγονός 1: Οι Δημοτικές εκλογές του Μαΐου 2019 για την ανάδειξη νέων Δημοτικών συμβουλίων, διεξήχθησαν με τον νόμο της απλής αναλογικής που είχε ψηφισθεί από την συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.

Γεγονός 2: Από τις εκλογές αυτές και με την ψήφο των δημοτών προέκυψαν συγκεκριμένοι συσχετισμοί στον Δήμο Λαρισαίων. Οι συσχετισμοί αυτοί δεν δίνουν την απόλυτη πλειοψηφία στην συμπολίτευση.

Γεγονός 3: Με τον Νόμο 4623/2019 η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, δια του υπουργού κ. Θεοδωρικάκου, επικαλούμενη την «κυβερνησιμότητα» παραχώρησε -με μέθοδο στα όρια της συνταγματικότητας- αρμοδιότητες του Δημοτικού Συμβουλίου σε δύο επιτροπές, ενισχύοντας το δημαρχικοκεντρικό μοντέλο διοίκησης. Στην πράξη η Δημοτική αρχή μπορεί να περνάει πολλές-αλλά όχι όλες- τις προτάσεις της.

Παρ’όλα αυτά, το Δημοτικό Συμβούλιο-έστω και με ψαλιδισμένες αρμοδιότητες- παραμένει το κυρίαρχο πολιτικό όργανο της πόλης.

Δεδομένο 1: Η αναλογικότητα στην εκπροσώπηση δίνει την δυνατότητα να δοκιμασθεί στην πράξη η πραγματική δημοκρατική παιδεία του καθενός. Είναι υποχρέωση όλων των αιρετών να υπερασπίζονται το συνταγματικά κατοχυρωμένο θεμελιώδες δικαίωμα για ψήφο κατά συνείδηση. Πρόκειται για συνταγματική αρχή, η οποία περιγράφει τον θεμελιακό πυρήνα της ελεύθερης εντολής στις σχέσεις αντιπροσώπων και αντιπροσωπευόμενων, δηλαδή υποστηρίζει τη συνολική λειτουργία του αντιπροσωπευτικού συστήματος. Η μη τήρηση ή η παραβίαση της αρχής έσωθεν ή έξωθεν (π.χ. απειλές, στοχοποίηση) υπονομεύει ευθέως τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτικού συστήματος.

Όποιος δεν στηρίζει μία πρόταση ή προτείνει μία εναλλακτική επιλογή δεν είναι «εχθρός» κανενός-πόσω μάλλον της Κοινότητας που αντιπροσωπεύει.

Δεδομένο 2: Οι αποφάσεις λαμβάνονται κατά πλειοψηφία  Γιατί στη δημοκρατία αποφασίζουν οι πλειοψηφίες. Αλλά για την ποιότητα της δημοκρατίας δεν περισσεύει καμία μειοψηφία. Είναι αναγκαία η ύπαρξη πολλών και διαφορετικών απόψεων και είναι ευεργετική η γόνιμη αντιπαράθεση μεταξύ τους.

Γιατί η «μειοψηφία» του σήμερα μπορεί να γίνει η μεγάλη πλειοψηφία του αύριο.

Δεδομένο 3: Κανένας αιρετός δεν έχει περισσότερα δικαιώματα από κάποιον άλλο. Δεν πρέπει να υιοθετείται ως νοοτροπία αλλά και πρακτική η φράση του George Orwell «μερικοί είναι πιο ίσοι από τους άλλους». Η αποδοχή της ισοτιμίας κάθε αιρετού συνεπάγεται και τον απεριόριστο σεβασμό στην έκφραση της άποψής του και στην παραδοχή ότι η ψήφος του είναι ισοβαρής.

Αυτονόητο συμπέρασμα: Στους δύσκολους καιρούς που ζούμε, αντιμέτωποι με πρωτόγνωρες καταστάσεις, επιβάλλεται να αφήσουμε στην άκρη αλαζονικές συμπεριφορές και προσωπικούς μικροεγωισμούς. Ο δήμαρχος πρέπει να απέχει συνειδητά από το δημαρχοκεντρικό μοντέλο (ενός ανδρός αρχή) και να μην συμπεριφέρεται ως εάν οι υπηρεσίες είναι προσωπικό του «λάφυρο». Είναι συνεπώς απολύτως απαραίτητο –sine qua non- να αποδεχθεί ως δημοκρατικό κεκτημένο ότι τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου όχι μόνο δικαιούνται, αλλά και υποχρεούνται, ως εντολοδόχοι των πολιτών, να ζητούν αναλυτικά στοιχεία και τεκμηριωμένες απαντήσεις για όλα τα μείζονα θέματα που αφορούν την Κοινότητα. Η ανταπόκριση της δημοτικής αρχής σε ζητήματα διαχείρισης και διαφάνειας πρέπει να είναι άμεση. Έτσι ενισχύει την δημοκρατία στην πράξη, αποτελώντας ταυτόχρονα παράδειγμα για την Κοινότητα. Στη δημοκρατική διακυβέρνηση, η διαβούλευση, ο διάλογος με επιχειρήματα και η αναζήτηση συναίνεσης επιβάλλεται να αντικαταστήσουν την απαρχαιωμένη και αναποτελεσματική πρακτική της χάραξης και υλοποίησης δράσεων χωρίς καμία λογοδοσία και χωρίς κανέναν έλεγχο.  Η λογοδοσία-με τις διάφορες μορφές ελέγχου- είναι μία δημοκρατική υποχρέωση,  όπου ένας εκλεγμένος που αναλαμβάνει θέση ευθύνης, είναι υποχρεωμένος να εξηγήσει τη στάση του σε καίρια ζητήματα απέναντι όχι μόνο στους εντολείς του αλλά και στο σύνολο των δημοτών και στους αντιπροσώπους τους. Αν ο έλεγχος «δαιμονοποιείται», αποφεύγεται με διάφορες αιτιάσεις ή είναι ελλιπής, τότε οδηγούμαστε στους ολισθηρούς δρόμους μίας στείρας και άγονης αντιπαράθεσης, με απρόβλεπτες παρενέργειες, αλλά κυρίως αρνητικές συνέπειες για την Κοινότητα.

Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι δεν εξυπηρετείται η Κοινότητα με την καλλιέργεια κλίματος διχασμού και πόλωσης. Δυστυχώς, δεν έχουμε παράδοση συνεργασιών και συνθέσεων. Όμως, οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες μας οδηγούν στην συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας ότι πρέπει να δημιουργήσουμε άμεσα «κουλτούρα» συνεννόησης-τουλάχιστον για τα ουσιαστικά προβλήματα που αντιμετωπίζει το σύνολο των δημοτών της πόλης μας.

Όσοι υπηρετούν την πόλη μας οφείλουν να μάθουν να συνθέτουν απόψεις.

Να ορίζουν κοινούς στόχους και να διεκδικούν μαζί. Μόνο έτσι θα επιτύχουν στην αποστολή που τους ανατέθηκε. Μία αποστολή που εμπερικλείει τις αγωνίες, τις ελπίδες και τα οράματα όλων των δημοτών.

Διαφορετικά, οι πολίτες θα τους αντιμετωπίσουν με αδιαφορία ή ακόμη και με απαξίωση γιατί δεν στάθηκαν άξιοι της εμπιστοσύνης τους.

Αδύνατο να μάθεις το φρόνημα, τη γνώμη και την ψυχή κανενός ανθρώπου, προτού να δοκιμαστεί στην εξουσία και στο νόμο (από την “Αντιγόνη” του Σοφοκλή στ.175-177).

*Ο Κώστας Βαϊούλης: Είναι επικεφαλής της Δημοτικής παράταξης «Λαρισαίων Κοινόν» – Δημοτικός σύμβουλος. Είναι επίσης συντονιστής του πανελλαδικού Δικτύου Αυτοδιοικητικών.