γράφει η μαρια μαυριδου
Οδύσσεια – Το Ταξίδι (Α’ μέρος)
Θεοί, νύμφες, κύματα, καταιγίδες, σύντροφοι και τέρατα συνοδεύουν τον Οδυσσέα στο δεκάχρονο ταξίδι κι όσο θεριεύει η αντοχή του τόσο πιο σκληρή γίνεται η υπέρβαση που του αναλογεί.
Για να κατανοήσουμε την υπεράνθρωπη αντοχή του Οδυσσέα θα πρέπει ν’ ανατρέξουμε στην γενεαλογία του και στη φύση του ονόματός του. Μητέρα του είναι η Αντίκλεια, δισεγγονή του Διός κι εγγονή του Ερμή. Πατέρας του ο Λαέρτης, παλιός πολεμιστής που έχει λάβει μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία. Η καταγωγή του δηλώνει πως ο Οδυσσεύς φέρει στο κύτταρό του, τόσο το θείο όσο και το ηρωϊκό στοιχείο, που εκφράζονται μέσα από το πολυμήχανο, το ανθεκτικό, το ανυποχώρητο και πάνω απ’ όλα την υπέρβαση.
Ρίζα του ονόματός του είναι το ρήμα οδύσσομαι που σημαίνει οργίζομαι, θυμώνω, μισώ. Είναι οργισμένος για τις δυστυχίες που του επιφυλάσσουν οι θεοί και φτάνει στα όρια του μίσους όταν έρχεται αντιμέτωπος με τον φθόνο και την υστεροβουλία των ανθρώπων. Ο Οδυσσεύς ανυψώνεται νοητικά από την φλόγα της θεϊκής καταγωγής που έχει κληρονομήσει από την μητέρα του και δονείται από την ορμή του ήρωα που φέρει από τον πατέρα του. Παραμένοντας πιστός στον στόχο, δεν σταματά να σκέφτεται, να προσπαθεί, να μάχεται, να ξεπερνά, να λαθεύει και να επανορθώνει.
Στο ταξίδι της επιστροφής, ήδη μετράει τις πρώτες απώλειες σε συντρόφους, όταν φτάνει στο νησί του Αιόλου όπου δέχεται την εύνοια του θεού των ανέμων που του εξασφαλίζει ομαλή επάνοδο στην πατρίδα του. Όμως ο κατάκοπος Οδυσσεύς αποκοιμιέται και οι σύντροφοί του, ανακόλουθοι στις εντολές του αρχηγού και σκοτεινοί στην ψυχή και στις προθέσεις, ανοίγουν τον ασκό. Τότε μια καταστροφική ανεμοθύελλα, όμοια με τα φουρτουνιασμένα ένστικτά τους, ανατρέπει το ταξίδι.
Ποιος είναι ο υπεύθυνος της ανατροπής του ταξιδιού; Οι σύντροφοι που άνοιξαν τον ασκό ή ο Οδυσσεύς που αποκοιμήθηκε; Εφ’ όσον ο Οδυσσεύς είναι ηγέτης των συντρόφων κι αποδέκτης δώρου από το θείο πεδίο, δεν έχει δικαίωμα να το αφήσει, ούτε στιγμή, από τα μάτια του και μάλιστα σε ψυχές λιγότερο εξελιγμένες από εκείνον που λόγω άγνοιας και χαμηλών δονήσεων, δεν θα διστάσουν να εκδηλώσουν τα πρωτογενή τους ένστικτα και να προκαλέσουν την καταστροφή.
Θείο δώρο στην ψυχή είναι ο ασκός που εγκλωβίζει τους δυσμενείς ανέμους, εξασφαλίζοντας άνεμο ευνοϊκό για το ταξίδι και μόνο ο παραλήπτης του δώρου έχει την ευθύνη της φύλαξης, για όσο θα διαρκέσει η πορεία. Αυτό ήταν το πρώτο ουσιαστικό μάθημα του ταξιδιού, που δηλώνει πως η προσφορά από το θείο πεδίο απαιτεί ύψιστο σεβασμό, συνεχή φροντίδα κι ακατάπαυστη εγρήγορση. Είναι τόσο μεγάλη η τιμή προς τον αποδέκτη, ώστε δεν υπάρχει περιθώριο για ξεκούραση, μήτε τυφλή εμπιστοσύνη σε κανέναν, διαφορετικά οι συνέπειες θα είναι τραγικές!
Πολύ ακριβά πλήρωσε ο Οδυσσεύς την αμέλεια και μετά από ανελέητο θαλασσομέτρημα, περνώντας μέσα από Λαιστρυγόνες, Κίρκη, Άδη, Σειρήνες, Σκύλλα και Χάρυβδη, φτάνει στο νησί του Ηλίου. Η μεγάλη Κίρκη του έδωσε οδηγίες για να φτάσει έως εκεί, προειδοποιώντας τον πως δεν πρέπει ν’ αγγίξουν τις αγελάδες του Ηλίου. Καθώς ο δρόμος προς την Ιθάκη μοιάζει να λευτερώνεται, εκείνος καταβεβλημένος από την κούραση αποκοιμήθηκε, όπως τότε… κι έγινε πάλι το κακό… οι σύντροφοι σφάζουν τις αγελάδες του Ηλίου κι η νέα συμφορά είναι πλέον αναπόφευκτη.
Το ίδιο λάθος δεύτερη φορά κι ο Οδυσσεύς υπόλογος, αναμετριέται με τις συνέπειες που τον υποχρεώνουν να περάσει για δεύτερη φορά ανάμεσα από την Σκύλλα και την Χάρυβδη και τέλος, ολομόναχος και θαλασσοτσακισμένος φτάνει στην Καλυψώ. Επτά ολόκληρα χρόνια τον κράτησε κοντά της, παρά τη θέλησή του, ώσπου ο Ζευς απαίτησε την αποδέσμευσή του. Μετά από μύρια βάσανα, έχοντας αναμετρηθεί με ανέμους, κύματα και κεραυνούς, γυμνός κι αποκαμωμένος πατάει στην στεριά των Φαιάκων και καταρρέει.
Όμως το θείον δεν εγκατέλειψε ποτέ τον Οδυσσέα, πάντα τον παρακολουθούσε και τον καθοδηγούσε, οδηγώντας τον μπροστά σε δοκιμασίες που σε καμία περίπτωση δεν είναι τιμωρία, αλλά διδαχή – Μύηση στην ουσία των πραγμάτων.
Μέσα απ’ αυτή την περιπέτεια, σωματικά κατάκοπος και ψυχικά λογαριασμένος, ο Οδυσσεύς κατάφερε να ισορροπήσει ανάμεσα στην λογική και το συναίσθημα, όταν κατάλαβε πως μόνο βαδίζοντας κατά φρένα και κατά θυμόν θα μπορούσε να ολοκληρώσει το ταξίδι. Ενώ συγχρόνως, έμαθε να πηγαίνει μπροστά, κοιτώντας παράλληλα και πίσω -άμα πρόσσω και οπίσω λεύσσω- κατανοώντας πως τα χθεσινά λάθη πρέπει να μεταλλαχθούν σ’ εμπειρίες / γέφυρες για το ξεπέρασμα των επόμενων δοκιμασιών. Αποκτά σοφία και δύναμη από τα σφάλματά του και ξεπερνώντας τα, γράφει την ιστορία του. Η σκέψη του είναι πλέον ολοκληρωμένη κι αναγνωρίζει πως αν δεν διδαχθεί από την δική του ιστορία, είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει και όσα του χρεώνονται από την ιστορία, δεν ξεχρεώνονται παρά από τις ίδιες του τις πράξεις που είναι τα παιδιά των επιλογών του και τα εγγόνια των κινήτρων του.
Ο Οδυσσεύς έχει μυηθεί στην ορθή εξισορρόπηση όλων των φορέων (νοητικού, συναισθηματικού, σωματικού) που στοιχειοθετούν την υπόστασή του και σαν δεινός ηνίοχος, με τη δύναμη της γνώσης, κρατά γερά τα ηνία των ίππων διαφεντεύοντας το νοητό του άρμα. Είναι η στιγμή όπου αξιώνεται να συναντήσει την Ναυσικά. Εκείνη τον οδηγεί στον πατέρα της Αλκίνοο, βασιλέα των Φαιάκων που του προσφέρει ανεκτίμητα δώρα και καράβι για να επιστρέψει με ασφάλεια στην Ιθάκη.
Τα ονόματα του πατέρα και της κόρης υπογραμμίζουν την μυητική διαδρομή του Οδυσσέα. Αλκίνοος είναι η αλκή-δύναμη του νου που κινεί το καράβι-σώμα Ναυς(ικά). Μόνο η ενεργοποίηση του μυαλού (πατέρας) μπορεί να δώσει ώθηση στο όχημα/καράβι/σώμα (κόρη), ώστε να πραγματοποιηθεί η άφιξη στον προορισμό.
Μετά από αναρίθμητες ταλαιπωρίες, απογοητεύσεις και ηρωϊκά ξεπεράσματα, επιτέλους φτάνει στην Ιθάκη. Όμως ο σκοπός δεν έχει ολοκληρωθεί, πρέπει να επιτευχθεί η εκκένωση του ανακτόρου από τους μνηστήρες που το έχουν καταλάβει. Μετά από το ταξίδι στην θάλασσα, ακολουθεί το ταξίδι στην στεριά. Όμως ο Οδυσσεύς, προκειμένου ν’ αντικρύσει την πατρίδα του δεν δίστασε να κατέβει έως το βασίλειο του Άδη, ποιόν να φοβάται πια…
Μυριάδες χρόνοι πέρασαν κι ο αιώνιος Έλλην-Οδυσσεύς, κυκλοαρμενίζοντας μέσα στον Χρόνο, εξακολουθεί να βρίσκεται αντιμέτωπος με αντιξοότητες, ανατροπές, συμφορές, αλλά και με το πραγματικό πρόσωπο εκείνων που νόμιζε πιστούς συντρόφους. Ταξίδι μακρύ και ανελέητο που απαιτεί διαρκή ανασύνταξη όταν, κάθε φορά, μετά το ξεπέρασμα της τελευταίας συμφοράς, ο Ήρωας καλείται ν’ αντιμετωπίσει την επόμενη.
Είναι η μυητική πορεία του Έλληνα όπως μας την παρέδωσε ο μυσταγωγός Όμηρος μέσα από το ιερό βιβλίο της αδάμαστης φυλής μας, την Οδύσσεια.
(Πρώτη δημοσίευση στο F.B της μαρια μαυριδου)
