ΟΙ ΕΚΛΕΙΨΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Γράφει η Θέκλα Μεταξά. Ερευνήτρια-αστρολόγος.

Από τα πολύ αρχαία χρόνια, τόσο οι Έλληνες, όσο και άλλοι αρχαίοι λαοί μελετούσαν τα φαινόμενα του σύμπαντος, και προσπαθούσαν να ερμηνεύσουν τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων. Δεν ήταν απλή περιέργεια. Είχαν συνδέσει τις κινήσεις των πλανητών, κυρίως του Ήλιου και της Σελήνης, με γεγονότα που είχαν συμβεί, και καταλάβαιναν  ότι μπορούσαν να προβλέψουν μελλοντικά γεγονότα με τον μαθηματικό υπολογισμό των επόμενων κινήσεων.

Με βάση τις πλανητικές κινήσεις, έφτιαξαν ημερολόγια, εορτολόγια, προσδιόρισαν τις ημερομηνίες για τους αθλητικούς αγώνες, ρύθμιζαν την έναρξη κάποιας μάχης, αλλά προέβλεπαν και την έκβαση των μαχών, σε συνδυασμό πάντα με τις αποφάσεις των μαντείων.

Αστρονομία και αστρολογία ήταν άρρηκτα δεμένες, και η μία συμπλήρωνε την άλλη. Ζούσαν στην εποχή που η επιστήμη βάδιζε πλάι – πλάι με τη  φιλοσοφία, και η φυσική με τη μεταφυσική.

Τα πράγματα διαχωρίστηκαν την εποχή που άρχισε η εκβιομηχάνιση, και οι ρυθμοί έπρεπε να αυξηθούν, έτσι ώστε να υπάρχει περισσότερο υλικό κέρδος, σε βάρος της καθαρότητας, της ποιότητας και της ειλικρίνειας. Έτσι, η αστρολογία συρρικνώθηκε, διαχωρίστηκε από την αστρονομία, υπέρ-απλουστεύτηκε, και με την παρέμβαση επιτήδειων κερδοσκόπων  κατατάχτηκε στις λεγόμενες «μαντικές τέχνες», χωρίς στην πραγματικότητα να έχει οποιαδήποτε σχέση με τη μαντική.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έδειχναν οι πρόγονοι μας στον υπολογισμό των εκλείψεων, γιατί είχε παρατηρηθεί πως μια σεληνιακή ή ηλιακή έκλειψη, συνδεόταν με γεγονότα που είτε έπρεπε να επιδιώξουν, είτε να αποφύγουν. Πολλές φορές θεωρούσαν τις εκλείψεις ως κάποιον οιωνό, σταλμένο από ανώτερες οντότητες, σαν ένα είδος κάποιας προειδοποίησης.

Πολύ πριν κατασκευαστεί όμως ο υπολογιστής των Αντικυθήρων, κάποιοι σοφοί – και στην Ελλάδα είχαμε πολλούς-, είχαν καταφέρει να υπολογίσουν και να προβλέψουν εκλείψεις, που έμειναν στην ιστορία.

Είναι σημαντική η πρόβλεψη που είχε κάνει ο Θαλής ο Μιλήσιος (624-546 π.χ.χ), σχετικά με μια ολική έκλειψη ηλίου, που συνέβη στις 28 Μαΐου του 585, και που σηματοδότησε την έκβαση μιας μάχης. Εκείνη την εποχή, Μήδοι και Λυδοί, βρίσκονταν στο έκτο έτος ενός πολέμου, χωρίς να έχει επικρατήσει κανείς. Στις 28 Μαΐου, και λίγο πριν την έναρξη μιας ακόμα μάχης στον ποταμό Άλυ, έγινε η ολική έκλειψη ηλίου που είχε προβλέψει ο Θαλής. Η μάχη δεν ξεκίνησε, και οι δυο πλευρές θεώρησαν το γεγονός ως κακό οιωνό, και υπέγραψαν συνθήκη ειρήνης. Αυτά τα γνωρίζουμε από περιγραφές του Ηροδότου.

Άλλη μια σημαντική έκλειψη που έχει καταγράψει ο Ηρόδοτος, είναι η λεγόμενη «έκλειψη του Ξέρξη», κι αυτό γιατί συνέβη το 480π.χ.χ. έτος εκστρατείας του Ξέρξη για την κατάκτηση της Ελλάδας, που κατέληξε στην πανωλεθρία των Περσών στη Σαλαμίνα, και στην ιστορική, ηρωική αυτοθυσία των Ελλήνων στις Θερμοπύλες.

Άλλες δυο σημαντικές εκλείψεις έγιναν κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, κατά τα έτη 431 και 424, ενός εμφυλίου πολέμου, με πολλαπλές απώλειες και από τις δυο αντιμαχόμενες πλευρές, Σπαρτιάτες και Αθηναίους, μαζί με θανατηφόρες επιδημίες και απερίγραπτες υλικές ζημιές στην Αθήνα.

Τα αστέρια μιλούν, έχουν τη δική τους διάλεκτο. Εμείς είμαστε εκείνοι που βάζουμε παρωπίδες και ωτασπίδες, εμείς γελοιοποιούμε τα λόγια τους, εμείς στενεύουμε τα όρια της νόησης. «Ότι υπάρχει επάνω, υπάρχει και κάτω», ότι συμβαίνει στο σύμπαν συμβαίνει και στη γη, μακρόκοσμος και μικρόκοσμος βρίσκονται σε αρμονία. Η δυσαρμονία προέρχεται από την ανθρώπινη αδυναμία κατανόησης.