Κονιορτός

γράφει η Βάλια Καραμάνου*

Έχει εθνικότητα η λογοτεχνία; Ένα ερώτημα που τίθεται συχνά τελευταία. Είναι οι Έλληνες συγγραφείς ισάξιοι των ξένων, ειδικά σε κάποια δημοφιλή λογοτεχνικά είδη, που είναι της μόδας;

Προσωπικά, πιστεύω πως η Τέχνη γενικά δεν έχει εθνικότητα. Κάθε χώρα μπορεί να αναδείξει ζωγράφους, χορευτές, τραγουδοποιούς, ποιητές ή συγγραφείς σε κάθε είδος ανεξαιρέτως. Αν τελικά  υπάρχει είδος, όρια, κατηγορίες και άλλα τέτοια ανούσια στερεότυπα. Και ναι, θεωρώ πως υπάρχουν νέοι (ηλικιακά και εμπειρικά) συγγραφείς στην Ελλάδα που μπορούν επάξια να αναμετρηθούν με τους ομόλογους τους ξένους.

Άλλο είναι το ερώτημα που οφείλει να μας απασχολήσει: είναι οι ταλαντούχοι δημιουργοί αυτοί που προβάλλονται στις περιβόητες λίστες και στους κριτικούς «διθυράμβους»  ή τους «καταπίνει» το ευνοιοκρατικό καθεστώς της Ελλάδας καταδικάζοντάς τους στην αφάνεια, αν δεν μπορούν να εισχωρήσουν στους ανάλογους κύκλους;  Άραγε, τα νέα μας ταλέντα είναι οι πρωταγωνιστές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή μήπως απέχουν από όλα αυτά ή έστω διατηρούν χαμηλό προφίλ;

Δεν θα επιχειρήσω ν’ απαντήσω σε αυτό το ερώτημα. Θα εκφράσω όμως δυο σκέψεις για τις αιτίες που «εκκολάπτουν» τέτοιες καταστάσεις.

1. Η «πληρωμένη» έκδοση. Η κρίση που βιώνει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια υπήρξε το «άλλοθι» για να απαιτείται από τον συγγραφέα να διαδραματίσει – εκτός από τον δημιουργικό του ρόλο- το έργο του χορηγού και του διαφημιστή του. «Τι είστε διατεθειμένοι να κάνετε προκειμένου να προωθήσετε το έργο σας;» ρωτούν κάποιοι άνθρωποι του «πνεύματος» ποντάροντας στο «πορτοφόλι» του επίδοξου συγγραφέα ή στον κοινωνικό του κύκλο. Κάτι σαν τους πωλητές της Avon, ας πούμε.  Που να μείνει χρόνος λοιπόν στον δημιουργό να συγγράψει, να μελετήσει αν τον απορροφούν οι δημόσιες σχέσεις και το άγχος των πωλήσεων και γιατί θα όφειλε τελικά να αναλάβει μια τόσο ανοίκεια υποχρέωση;
2. Ως απόρροια του πρώτου θέματος, έρχεται η υποβάθμιση της ποιότητας του έργου. Μέτρια βιβλία προωθούνται συχνά ως «αριστουργήματα» καθαρά ως επικοινωνιακό παιχνίδι, που πρόσκαιρα βρίσκει έδαφος, λόγω του σχετικά χαμηλού αναγνωστικού επιπέδου στην Ελλάδα.  Οι αντίθετες απόψεις υποτίθεται πως δεν ενοχλούν, εφόσον διατυπωθούν «κόσμια». Ψέμα. Ενοχλούν και διώκονται. Δεν δικαιούσαι γνώμη σε ό,τι  έχει εδραιωθεί εμπορικά στην αγορά. Γιατί αυτό παράγουμε σωρηδόν: προϊόντα, εμπόριο, χρήμα, ματαιοδοξία, «διάττοντες αστέρες».  Όχι απαραίτητα τέχνη.

Μέσα μου βαθιά πιστεύω πως αυτό το λυπηρό φαινόμενο είναι άλλη μια πτυχή της γενικότερης  κρίσης, που διακατέχει ένα  μεγάλο τμήμα του χώρου, αλλά δεν αφανίζει τις λαμπρές εξαιρέσεις. Και ταλέντα υπάρχουν και άνθρωποι που αγαπούν να εκδίδουν καλά βιβλία και καταφέρνουν να μας χαρίζουν ποιοτικές εκδόσεις. Και αυτά θα μείνουν, όταν κοπάσει ο κονιορτός.  Ο χρόνος μόνο κρίνει το γνήσιο και θα το περάσει  στην αθανασία.  Τίποτα άλλο. Και ναι, δεν νομίζω πως υστερεί η χώρα μας σε αυτόν τον τομέα, ακόμα και αν αναγνωρίζει τα παιδιά της συχνά και μετά θάνατον.

*Η Βάλια Καραμάνου είναι συγγραφέας. Περισσότερα για την ίδια στο https://www.facebook.com/valia.karamanou