Η επικαιρότητα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα 1955-1959, της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών -Ε.Ο.Κ.Α.

του Τάσου Χατζηαναστασίου*

Γιατί πρέπει να θυμόμαστε και να τιμάμε σήμερα, 64 χρόνια μετά, την επέτειο της ΕΟΚΑ;

1) Γιατί είναι επίκαιρος ο Αγώνας της ΕΟΚΑ;

     -Γιατί έχουμε ανάγκη σήμερα από τα πρότυπα και τις αξίες που ανέδειξε.

2) Γιατί παραμένουν ακόμη και σήμερα ανοιχτά ζητήματα:

     α. Το Κυπριακό, καθώς οι Κύπριοι είναι ο μοναδικός λαός της Ευρώπης που στερείται το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, αυτό δηλαδή που με τον Αγώνα τους διεκδίκησαν στη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα.

     β. Η Βρετανία δεν έχει αναλάβει τις ευθύνες της έναντι των εγκλημάτων που διέπραξε ενώ διατηρεί κυρίαρχες βάσεις στο νησί

     γ. Δεν έχει αναγνωρίσει ούτε τα θύματα από τη δική της πλευρά. Επισήμως έως τώρα αναγνώριζε 124 νεκρούς δίνοντας έτσι επιχειρήματα σε όλους όσοι επιχειρούν να συκοφαντήσουν την ΕΟΚΑ πως τάχα έχει σκοτώσει περισσότερους Έλληνες παρά Βρετανούς. Ωστόσο, έχει ανεγείρει μνημείο στα … κατεχόμενα της Κύπρου, έξω από την Κερύνεια για 371 στρατιώτες νεκρούς και σε αυτούς πρέπει να προσθέσουμε μερικές δεκάδες άντρες των σωμάτων ασφαλείας, επίσης Βρετανούς.

     δ. Ακόμη και σήμερα αμφισβητείται η ελληνικότητα της Κύπρου παρότι η Κύπρος έχει δώσει το παρών σε όλους τους εθνικούς αγώνες της νεότερης ελληνικής Ιστορίας ενώ το μόνιμο αίτημα όλων των Κυπρίων ήταν η Ένωση με τη μητέρα Ελλάδα. Οι Βρετανοί επιχείρησαν πράγματι να αλλοιώσουν τον εθνικό χαρακτήρα των Κυπρίων αλλά συνάντησαν τη σθεναρή αντίσταση του κυπριακού ελληνισμού. Αυτών τα επιχειρήματα, της αποικιοκρατίας χρησιμοποιούν και σήμερα ορισμένοι εγχώριοι δήθεν ιστορικοί και ερευνητές για να αμφισβητήσουν την εθνική συνείδηση των Ελλήνων της Κύπρου.

3) Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ συμπυκνώνει όλη την ελληνική αντιστασιακή παράδοση διαχρονικά. Από το «Μολών λαβέ» του Λεωνίδα που το επανέλαβε ο ήρωας Γρηγόρης Αυξεντίου όταν του ζητήθηκε να παραδοθεί από τις βρετανικές δυνάμεις που είχαν περικυκλώσει το κρησφύγετό του. Ύστερα από πολύωρη μάχη και μη μπορώντας να τον συλλάβουν ζωντανό, τον πυρπόλησαν και στη συνέχεια απαγόρευσαν την κηδεία του. Από κει στο «ου τον Αγώνα περί χρημάτων ποιούμεθα» που αναφέρεται στον Ηρόδοτο και αποτέλεσε την απάντηση του άλλου ήρωα, του Κυριάκου Μάτση, όταν προσπάθησαν να τον δελεάσουν με υψηλή χρηματική αμοιβή προκειμένου να αποκαλύψει το κρησφύγετο του Αρχηγού Διγενή. Το ίδιο το ψευδώνυμο «Διγενής» παραπέμπει ευθέως στους Ακρίτες των συνόρων του Βυζαντίου ενώ οι ήρωες της ΕΟΚΑ, και ειδικά οι εννέα απαγχονισθέντες ξαναζωντανεύουν τους Νεομάρτυρες της Τουρκοκρατίας. Πραγματικά το θάρρος με το οποίο αντιμετώπισαν τον θάνατο εγκωμιάστηκε από φίλους αλλά αναγνωρίστηκε κι από τους εχθρούς. Οφείλεται οπωσδήποτε στη βαθιά τους Πίστη, πίστη στον Θεό αλλά και στο δίκιο του Αγώνα. Η Ελληνική Επανάσταση επίσης ενέπνευσε τους Αγωνιστές της ΕΟΚΑ καθώς και το έπος του ’40 και ο Αγώνας κατά της ναζιστικής κατοχής.  

4) Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ δεν αφορούσε όμως μερικές δεκάδες ηρωικούς αγωνιστές. Ήταν ένας αγώνας παλλαϊκός, με έντονη την δράση της νεολαίας ακόμη και των μικρών παιδιών και των γυναικών που συμμετείχαν με κάθε τρόπο.  

5) Αναφερθήκαμε ήδη στην ακλόνητη πίστη και το ήθος, την έννοια της θυσίας που χαρακτήριζε τους ήρωες της ΕΟΚΑ.

6) Ένα ήθος που αφορούσε το σύνολο του κυπριακού ελληνισμού που υπέμεινε με καρτερία τα σκληρά κατασταλτικά μέτρα που ήταν ατομικά (καθώς έγιναν εκτελέσεις, ξυλοδαρμοί και φρικτά βασανιστήρια) αλλά και συλλογικά τα οποία περιελάμβαναν αποκλεισμούς χωριών, απαγόρευση κυκλοφορίας, ανάρτησης σημαίας, ακόμη και των κηδειών των νεκρών αγωνιστών, κλείσιμο σχολείων ακόμη και Δημοτικών. Οι Βρετανοί εφάρμοσαν μέτρα που είχαν εφαρμόσει κατά την καταστολή των αντιαποικιακών αγώνων των Μάου Μάου στην Κένυα και το Σουδάν. Η σκληρότητα που επέδειξαν ήταν αντάξια των μέτρων που είχαν εφαρμόσει οι Ναζί στις κατακτημένες χώρες και στηρίζονταν στη συλλογική ευθύνη του τοπικού πληθυσμού. Σε μία περίπτωση ένα χωριό έμεινε αποκλεισμένο για 54 μέρες, χωρίς οι κάτοικοι να λυγίσουν παρότι στερούνταν τα αναγκαία για σχεδόν δύο μήνες. Η Βρετανία είχε καλέσει τους Κυπρίους να πολεμήσουν στον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο για την ελευθερία έναντι του ναζισμού με το σύνθημα: «πολεμώντας για τη Βρετανία, πολεμάς για την Ελλάδα» και οι Κύπριοι στρατεύτηκαν μαζικά πολεμώντας σε πολλά μέτωπα.

7) Η βαθιά εντύπωση και η μεγάλη κινητοποίηση στην Ελλάδα είναι γνωστή με τις μεγάλες και μαχητικές διαδηλώσεις, στις οποίες σημειώθηκαν και νεκροί, τους εράνους, τις διαμαρτυρίες. Σύσσωμο το έθνος ήταν στο πλευρό των αγωνιζόμενων Κυπρίων.

8) Η διεθνής απήχηση που είχε ο Αγώνας που συγκίνησε τους πνευματικούς ανθρώπους όπως ο κορυφαίος Γάλλος λογοτέχνης, Αλμπέρ Καμύ που έγραψε ένα συγκλονιστικό κείμενο συμπαράστασης. Απελευθερωτικά κινήματα όπως του Ιρλανδικού Δημοκρατού Στρατού (ΙΡΑ) αλλά και της Κούβας εμπνεύστηκαν από τον Αγώνα της ΕΟΚΑ όχι μόνο στο ιδεολογικό επίπεδο αλλά και στο επίπεδο της τακτικής του ανταρτοπολέμου. Το εγχειρίδιο του Γρίβα για τον ανορθόδοξο πόλεμο θεωρείται και σήμερα κορυφαίο καθώς ένας αριθμός ενόπλων ήταν υποχρεωμένος να κρύβεται και να δρα σε έναν πολύ περιορισμένο χώρο χωρίς μεγάλα και ψηλά βουνά, σε μικρές πόλεις έναντι δεκάδων χιλιάδων στρατιωτών.

Πώς πρέπει να τιμάμε τη μνήμη

των αγωνιστών και τον Αγώνα της ΕΟΚΑ;

* Η ΕΟΚΑ πρέπει να αναφέρεται στα σχολεία. Σε κάθε σχολείο αφιερώματα στον Αγώνα αυτό και στους ήρωες, ειδική αναφορά στον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, αυτόν τον ευγενή νέο, τον γλυκό άνθρωπο, τον ευαίσθητο ποιητή και λαμπρό αγωνιστή και στα Δημοτικά στον Δημητράκη Δημητριάδη, το παιδί των 7 ετών που σε μία διαδήλωση πυροβολήθηκε από Άγγλους στρατιώτες πάνω από το μάτι. Πυροβόλησαν και σκότωσαν ένα παιδί 7 ετών. Στις θεματικές εβδομάδες στο Γυμνάσιο θα μπορούσαν να συμπεριλάβουν και την αντιστασιακή παράδοση του ελληνισμού και να γίνεται ειδική αναφορά στην ΕΟΚΑ και στους ήρωές της.

* Σε διπλωματικό επίπεδο πίεση προς τη Βρετανία να αναλάβει τις ευθύνες της, να ανοίξει τα αρχεία για τα βασανιστήρια που εφάρμοσε σε βάρος των αγωνιστών, να ζητήσει επιτέλους συγνώμη για τα εγκλήματα που διέπραξε αλλά και να τιμήσει και τους δικούς της νεκρούς αναγνωρίζοντας επισήμως τον αριθμό τους.

* Εδώ στο Ναύπλιο να διερευνηθεί η περίπτωση της ηρωίδας Όλγας Κωνσταντινίδη – Μάρκου (;) και να αποδοθούν οι δέουσες τιμές.

Δεν το οφείλουμε μόνο στους ήρωές μας. Δεν το οφείλουμε στην Κύπρο, το οφείλουμε στο μέλλον του ελληνισμού. Είναι προϋπόθεση εθνικής επιβίωσης.

* Ο Τάσος Χατζηαναστασίου

είναι διδάκτωρ Ιστορίας

Το κείμενο που διαβάσατε ήταν οι σημειώσεις στις οποίες βασίσθηκε

για την ομιλία που έκανε με τίτλο

«Η επικαιρότητα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα 1955-1959».

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η ομιλία έγινε στην τιμητική εκδήλωση για την ΕΟΚΑ, που διοργάνωσε την 1^η Απριλίου 2019, στο Βουλευτικό του Ναυπλίου, ο Σύλλογος Φίλων του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Ιεράς Μητροπόλεως Αργολίδας με τη συνεργασία του ΔΟΠΠΑΤ Ναυπλίου, του Λυκείου Ελληνίδων, Παράρτημα Άργους και τη χορωδία: «Παραδοσιακοί και Βυζαντινοί Αντίλαλοι».

Αφόρμηση: Ευχαριστίες και συγχαρητήρια για την πρωτοβουλία καθώς ο Αγώνας της ΕΟΚΑ για συγκεκριμένους λόγους και σκοπιμότητες είναι παραμελημένος και τα τελευταία χρόνια επιχειρείται η αποδόμησή του ενώ πρόκειται για έναν υπέροχο αγώνα. Η εκδήλωση αυτή θέτει επιτέλους τον εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα στα σωστά του πλαίσια.

Το Ναύπλιο και η Κύπρος συνδέονται με ακατάλυτους δεσμούς αίματος καθώς ο πρώτος νεκρός Ελλαδίτης αξιωματικός κατά την τουρκική εισβολή του 1974 είναι ο Ναυπλιώτης αντιστράτηγος Μπούτος, προτομή του οποίου έχει ανεγερθεί στον πεζόδρομο του Μητροπολιτικού. Επίσης, αναφέρεται Κύπριος νεκρός του βρετανικού στρατού που έπεσε κατά την εισβολή των Γερμανών στην Ασίνη. Τέλος, ανάμεσα στους νεκρούς της ΕΟΚΑ, αναφέρεται η Όλγα Κωνσταντινίδη «εκ Ναυπλίου» για την οποία στη σχετική αναζήτηση έλαβα την πληροφορία ότι το πατρικό της όνομα ήταν Μάρκου.