Οικονομική κηδεμονία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης «αποικιακού» χαρακτήρα

του Σάββα Σαββάκη*

Πριν λίγες μέρες, ο αν. Υπουργός Οικονομικών, κατ’ εξουσιοδότηση των διατάξεων του άρθρου 80 του ν 4549/2018 (ΦΕΚ 105τΑ) εξέδωσε τη με αριθ.2/6748/ΔΛΓΚ/21-1-2019 (ΦΕΚ104τΒ) απόφαση με την οποία παρεμβαίνει και στις οικονομικές λειτουργίες των ΟΤΑ επιβάλλοντας περιορισμούς στην ελεύθερη διαχείριση των ταμειακών τους διαθεσίμων με ό,τι αυτό συνεπάγεται στην εκπλήρωση της αποστολής τους. Ειδικότερα, τους υποχρεώνει επί ποινή μάλιστα καθαίρεσης των αιρετών και των προϊσταμένων των οικονομικών υπηρεσιών και με περικοπή των επιχορηγήσεων,  να μεταφέρουν τα ταμιακά τους διαθέσιμα σε λογαριασμό ταμειακής διαχείρισης που θα ανοίξουν στην Τράπεζα της Ελλάδος, επιτρεπομένης μόνο ρευστότητας που θα ισούται με τις καθαρές ταμιακές ανάγκες του επόμενου δεκαπενθημέρου. Πέραν του ανωτέρω ορίου, τα υπόλοιπα ταμιακά διαθέσιμα, ορίζονται ως πλεονάζοντα, για δε την κίνησή τους, θα ακολουθείται σειρά διαδικασιών, που έχουν τον χαρακτήρα των capital controls. Συμπερασματικά, επιχειρείται να εγκατασταθεί ένα καθεστώς οικονομικής κηδεμονίας και εξάρτησης «αποικιακού» χαρακτήρα, που υποβαθμίζει τον θεσμικό ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης και των αιρετών, σε περίοδο μάλιστα που εξέλιπαν ήδη οι λόγοι του Δημοσίου συμφέροντος με την έξοδο της χώρας μας από τα μνημόνια και στις αγορές.                                            Ωστόσο διδαχθείς απλά μαθήματα συνταγματικού δικαίου, θεωρώ πως η παραπάνω απόφαση στερείται συνταγματικότητας για τους εξής λόγους:

1) Με το νόμο 1850/1989, κυρώθηκε από τη χώρα μας ο ευρωπαϊκός χάρτης της τοπικής αυτονομίας (ΕΧΤΑ) -ως προς την πρώτη βαθμίδα ΟΤΑ- ο οποίος καταρτίστηκε και υιοθετήθηκε από τα κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης στις 15/10/1985 κατά τη διάρκεια της 20^ης συνόδου της ολομέλειας της CPLRE. Ήδη με τις διατάξεις του άρθρου 1 του ν 4555/2018, η ισχύς του ΕΧΤΑ επεκτάθηκε και στη δεύτερη βαθμίδα ΟΤΑ.                                                                                                                                  Ο ΕΧΤΑ κατά την αιτιολογική έκθεση του Συμβουλίου, υποχρεώνει τα συμβαλλόμενα μέρη, να εφαρμόζουν τους θεμελιώδεις κανόνες, οι οποίοι πρέπει να διασφαλίζουν την πολιτική, διοικητική και οικονομική ανεξαρτησία των ΟΤΑ. Ενσαρκώνει μάλιστα την ιδέα, ότι ο βαθμός αυτονομίας την οποία διαθέτουν οι ΟΤΑ, μπορεί να θεωρηθεί η Λυδία λίθος μιας πραγματικής δημοκρατίας.                                                            

Αποτελών ήδη διεθνή συνθήκη υπερνομοθετικής ισχύος, διέπεται ως προς την εφαρμογή του από τις διατάξεις του άρθρου 28 παρ. 1 του Συντάγματος. Κατά δε την ερμηνευτική δήλωση,  το εν λόγω άρθρο, αποτελεί θεμέλιο για τη συμμετοχή της χώρας μας στις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

2) Με τις διατάξεις του άρθρου 3 του ΕΧΤΑ, οι ΟΤΑ έχουν το δικαίωμα και την πραγματική ικανότητα να ρυθμίζουν και να διαχειρίζονται υπ’ ευθύνη τους και προς όφελος του πληθυσμού τους, σημαντικό μέρος των δημοσίων υποθέσεων.

3) Σε ό,τι δε αφορά τους οικονομικούς πόρους και τα της ταμιακής διαχείρισης, από τις διατάξεις του άρθρου 9, εξάγεται το σαφές συμπέρασμα, ότι οι ΟΤΑ

α) έχουν δικαίωμα σε επαρκείς πόρους τους οποίους ελεύθερα μπορούν να διαθέτουν

β) αναγνωρίζεται η αρχή της αναλογίας μεταξύ των αρμοδιοτήτων τους  και οικονομικών πόρων

γ) διαφυλάσσεται η αρχή της αυτοδιοίκησης με την πρόβλεψη ότι δεν στερείται την ελευθερία της να καθορίζει τις προτεραιότητες προγραμματισμού και δαπανών.

4) Σύμφωνα με το άρθρο 102 του συντάγματος, οι ΟΤΑ έχουν και οικονομική  αυτοτέλεια που σημαίνει ότι έχουν τη δυνατότητα της ελεύθερης τοποθέτησης και διάθεσης των πόρων τους, όπως άλλωστε προβλέπει και το άρθρο 9 του ΕΧΤΑ.

5) Η υπουργική απόφαση αποτελεί κρατική παρέμβαση, που έχει ως αποτέλεσμα:

α) να αναβαθμίζεται ο κυβερνητικός συγκεντρωτισμός σε βάρος της τοπικής αυτοδιοίκησης που μετατρέπεται  σε θεσμό λειτουργούντος σε επίπεδο διεκπεραίωσης κεντρικών πολιτικών

β) να στερείται νοήματος η νομική εξουσία βάσει της οποίας ασκούνται οι πολιτικές των ΟΤΑ, όταν τη χρηματοοικονομική τους διοίκηση αναλαμβάνει το κράτος

γ) να περιορίζεται η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας δηλ. εξασθενείται ο δημοκρατικός χαρακτήρας των ΟΤΑ, κι’ αυτό, διότι το κυρίαρχο κριτήριο που προσμετράται στη δημοκρατική ανεξαρτησία οιουδήποτε οργανισμού, είναι η οικονομική του ελευθερία ως προς τη λειτουργία της ταμιακής του διαχείρισης.

Από τα προεκτεθέντα συνάγεται, ότι η εκδοθείσα υπουργική απόφαση  αντίκειται αναμφισβήτητα στις διατάξεις:

α) των άρθρων 3 και 9 του ΕΧΤΑ- Διεθνούς Συνθήκης, οι οποίες υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου(άρθρο 28 του συντάγματος) και

β) στις διατάξεις του άρθρου 102 του συντάγματος, στερείται συνταγματικότητας.                                                                                                                                                    Επί πλέον πρέπει να επισημάνω, ότι οι εξουσιοδοτικές διατάξεις δεν αφορούν μόνο τους ΟΤΑ, αλλά και τους πολίτες που έχουν έννομο ηθικό συμφέρον να εναντιωθούν.

Αναφορικά με το ατομικό μου συμφέρον:

Mε την ιδιότητα του μέλους του εκλογικού σώματος του Δήμου Τρίπολης, συμμετέχω στην ανάδειξη των τοπικών αρχών, συμπράττω στη σύνθεση της πολιτικής εντολής και συνεισφέρω στη διαμόρφωση των επιλογών της τοπικής εξουσίας. H συμμετοχή μου δε, αποτελεί το απαραίτητο δημοκρατικό έρεισμα στους αιρετούς, ώστε να διαχειρίζονται υπεύθυνα τις σημαντικές εξουσίες, σε μια αυτοδιοίκηση όμως ακηδεμόνευτη και ελεύθερη, σε μια αυτοδιοίκηση που να έχει τον χαρακτήρα ενός ουσιαστικά αυτόνομου πολιτικού και διοικητικού φορέα της τοπικής δημοκρατίας, όπως άλλωστε ορίζουν οι μνημονευθείσες διατάξεις του ΕΧΤΑ. Κατά συνέπεια αντιτίθεμαι στην υπουργική απόφαση επειδή:

1) απαξιώνεται η σημασία της ψήφου μου, για τον λόγο, ότι φαίνεται να επιδοκιμάζω την κηδεμονία, αντί να περιβάλλω με την εμπιστοσύνη μου έναν αιρετό θεσμό διοικητικά και οικονομικά ανεξάρτητο.

2) επί κηδεμονευομένης αυτοδιοίκησης, η ιδιότητά μου ως πολίτη με δικαιώματα που προστατεύονται από το σύνταγμα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, μετατρέπεται σ’ αυτήν του υπηκόου.                      Κλείνοντας διερωτώμαι: μήπως οι κυβερνητικές παρεμβάσεις, στοχεύουν στο να μετατραπούν οι Δήμοι σε περιφερειακά παραρτήματα του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους και οι αιρετοί σε διαχειριστές της κρατικής γραφειοκρατίας;;

Τρίπολη 4-2-2019

*ο Σάββας Σαββάκης

διετέλεσε Αντιδήμαρχος Οικονομικών Τρίπολης