Μαθήματα από τις αρχαίες τραγωδίες

Ένα από τα αμάραντα άνθη που προσέφερε η Αθηναϊκή Δημοκρατία στην ανθρωπότητα, ήταν και η δημιουργία του Θεάτρου.

Θα χάσουμε χρόνο αν προσπαθήσουμε να υπερασπισθούμε την γέννηση του Θεάτρου πριν 26 αιώνες: Όλοι ανεξαιρέτως οι λαοί στέκουν εκστατικοί μπροστά στο μεγαλείο αυτό, και μη έχοντας δική τους λέξη για να το πουν, υιοθέτησαν κακήν κακώς την ελληνική λέξη, και ταλαιπωρώντας το γλωσσικό τους όργανο, το είπαν “θίατερ”.

Εμείς σήμερα -με το μικρό αυτό κείμενο- θα προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε κάποια λίγα-ελάχιστα μηνύματα τοy τότε στο σήμερα, για να προβάλουμε την διαχρονικότητα αλλά και την σφριγηλότητα των μεγαλοφυών συλλήψεων των δραματουργών.

Επιλέξαμε λοιπόν τρια, από τα αμέτρητα αποσπάσματα που μας κάνουν υπερήφανους για τους λαμπρούς μας προγόνους.

Το πρώτο είναι από την τραγωδία “Προμηθεύς Δεσμώτης” του Αισχύλου (στ. 686), όπου η Ιώ λέγει τα παρακάτω (σημερινά θα ’λεγε κανείς) λόγια: «Τα λόγια τα πλαστά, η πιο άσχημη αρρώστια πως είναι, λέγω». Πως να το σχολιάσει κανείς αυτό; Το μόνο που μπορεί δυστυχώς να προσθέσει κάποιος στη σημερινή παρακμιακή εποχή μας, είναι: «ιδίως όταν τα λόγια αυτά, συνοδεύονται και από ένα αθώο και γλυκό, ολόγλυκο χαμόγελο»!

Από την εποχή του σοφιστή Γοργία, διδασκόντουσαν οι διεκδικητές της όποιας (μικρής ή μεγάλης) εξουσίας, να γελούν ελαφρώς – ελαφρότατα ειρωνικά αλλά συνέχεια, όταν τους κατακεραύνωνε ο αντίπαλος συνομιλητής!

Μήπως έχετε προσέξει κάτι παρόμοιο σήμερα;

Το δεύτερο είναι από την “Μήδεια” τού Ευριπίδη: «Η πιο μεγάλη από τις αρρώστιες όλων των ανθρώπων είναι η έλλειψη ντροπής» (στ. 471). Στην νέα Ελληνική αυτό εκφράζεται ως αδιαντροπιά, αναίδεια, ξετσιπωσιά, αναισχυντία, παλιανθρωπιά, προστυχιά, χαμέρπεια, ποταπότητα κ. ά, ων ουκ έστιν αριθμός.

Ας υπενθυμίσουμε ότι η Αιδώς και η Νέμεσις (=η Θεία Δίκη) καθόντουσαν στον Όλυμπο, πάντοτε δίπλα -δίπλα με τον Δία. Η απουσία έστω και της μιας από τις δύο, χαλούσε αμέσως την ισορροπία στον θρόνο του Θεού, και ως επακόλουθο, την ορθολογική κοινωνική οργάνωση των ανθρώπων.

Το τρίτο είναι από την τραγωδία του Αισχύλου “Ευμενίδες” όπου η Αθηνά λέγει: «Ούτε την αναρχία, ούτε την δεσποτική εξουσία συμβουλεύω τους πολίτες μου να δέχονται» (στ. 696). Οι επίμαχες αυτές δύο έννοιες (αναρχία-δεσποτική εξουσία), όσο περνούν τα χρόνια, ταλαιπωρούν τον Άνθρωπο ολοένα και περισσότερο, δημιουργώντας αφόρητη καταπίεση, και άλυτα επαχθή προβλήματα. Η δυστυχία είναι ότι διέξοδος δεν φαίνεται επί τόσους αιώνες από πουθενά.

Οι συμβουλές της Θεάς της σοφίας, δεν έπιασαν τόπο.

Έγιναν αλλοίμονο άθυρμα στα χέρια των σοφιστών και εναλλάσσονται στην καθημερινότητα, λες και δεν υπάρχει τίποτε άλλο που να μπορεί να υφίσταται ή που να μπορεί να σκεφθεί έστω, κάποιος.

Η έννοια τής δημοκρατίας έχει δυστυχώς οριστικά χαθεί. Και κάτι πολύ χειρότερο: Μεταλλάχθηκε! Και μεταλλάχθηκε κατά τρόπο ώστε να ακούγεται -ως λέξη μόνο- από παντού, χαρακτηρίζοντας οποιοδήποτε καθεστώς(!), οσοδήποτε μακράν και αν κείται από αυτήν!

Με τη λέξη “δημοκρατία”, παρουσιάζονται πλέον όλα τα επιμέρους συστήματα διακυβερνήσεως του “είδους” Άνθρωπος (πλην βέβαια της αυθεντικής δημοκρατίας), και οι ποικιλώνυμοι εξουσιαστές, απλώς διαχωρίζουν αυτά τα συστήματα, κατά όπως την συγκεκριμένη στιγμή τους συμφέρει, σε περισσότερο ή λιγότερο …δημοκρατικά!

Την ξεχασμένη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ δεν την συζητά κανείς και ουδείς αναλύει την υφή της. Σε καμμία βαθμίδα της παιδείας δεν γίνεται αντικείμενο αναλύσεως και μελέτης το παγκοσμίως μοναδικό αυτό σύστημα. Στα πανεπιστήμια δεν δίδονται μεταπτυχιακές εργασίες και διδακτορικά για την φωτεινή αυτή κατάκτηση του Ελληνικού (και κατ’ επέκτασιν του παγκοσμίου) Πνεύματος.

Τιτλούχοι με βαρύγδουπα ονόματα, συντάσσονται και αρκούνται με την ανεπίτρεπτη μετονομασία όλων των άσχετων προς αυτήν συστημάτων, κάτω από το Ιερό αυτής όνομα.

Και καλά να γίνονται όλα αυτά σε Δύση και Ανατολή, σε μέρη που ποτέ δεν κατάφεραν να την βιώσουν! Αλλά να συμβαίνουν και εδώ, απέναντι από την Πνύκα όπου αν κάτσεις σιωπηλός, λίγο αφού ο ήλιος έχει χαράξει, μπορείς να ακούσεις τον κήρυκα εν μέσω χιλιάδων πολιτών, να αναφωνεί «τις αγορεύειν βούλεται» και να βλέπεις γραμματισμένους και αγραμμάτους εξ ίσου, να εκφωνούν λόγους με παρρησία επί παντός του επιστητού, σεβόμενοι την ίδια κλεψύδρα όλοι τους, και έπειτα αδελφωμένοι όλοι μαζί, να λαμβάνουν συλλογικές αποφάσεις με επανειλημμένα και συνεχή δημοψηφίσματα, τα οποία πάντοτε είχαν την ισχύν Νόμου και ήσαν άμεσα εκτελεστά!;!

Θεέ μου πως έγινε και ξεχάστηκαν όλα;

Σήμερα, αλλοίμονο, έχουμε απομακρυνθεί από τα μεγαλεία αυτά, τόσο πολύ, ώστε  και το σκηνικό πλέον κατέληξε να μοιάζει, ζοφερότερο κι από το απόλυτο σκοτάδι.

ΘΕΜΟΣ ΓΚΟΥΛΙΩΝΗΣ

ΟΦΘΑΛΜΙΑΤΟΣ

ΝΑΥΠΛΙΟΝ 1.8.18