Η μοιραία 3η ημέρα της μάχης των Ηρώων της ΕΛΔΥΚ (14-16 Αυγούστου 1974)

γράφει ο Κωνσταντίνος Δημητριάδης

Πολλά έχουν γραφτεί για την επική Μάχη του Στρατοπέδου της ΕΛ.ΔΥ.Κ. από 14-16/8/74. Εκεί όπου 317 ΗΡΩΕΣ με επικεφαλής τον Υποδιοικητή της μονάδας Ανχη ΠΖ Παναγιώτη Δ. Σταυρουλόπουλο, κράτησαν το Στρατόπεδο Ελληνικό επί 60 ώρες αντιμετωπίζοντας 6.900 Τούρκους και Τουρκοκύπριους Στρατιώτες, υποστηριζόμενους από άρματα, πυροβολικό και αεροπορία. Μια αναλογία 1:22.

Λύγισαν ΜΟΝΟ όταν οι πάντες τους εγκατέλειψαν… Όταν τους πρόδωσαν.

Όπως αφηγείται ο (θανών) Ταξίαρχος Παναγιώτης Δ. Σταυρουλόπουλος στο βιβλίο “ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΕΛΔΥΚ” (Εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ –Ιωάννης Γιαννάκενας και συγγραφέας Κωνσταντίνος Δημητριάδης) η τελευταία μέρα της μεγάλης Μάχης εξελίχθηκε ως εξής:

«Με το πρώτο φως της μοιραίας 16ης Αυγούστου, αρχίζει η σφοδρότερη μέρα των μαχών αυτού του 3ημερου αγώνα. Τους είχαμε ήδη κρατήσει δύο ολόκληρες μέρες. Αυτή έμελλε να είναι η τελευταία. Από το χάραμα έκανε την εμφάνισή της η Τουρκική αεροπορία η οποία διά βομβών ναπάλμ – από αυτές που ο ΟΗΕ είχε απαγορεύσει την χρήση τους – αλλά και ρουκετών και μετέβαλλε την περιοχή σε κόλαση. Κόλαση του Δάντη.

Μόλις σταμάτησε η αεροπορία, οι Τούρκοι άρχισαν σφοδρό βομβαρδισμό με Πυροβολικό, όλμους και όπλα ευθυτενούς τροχιάς. Τα πυρά έσκαβαν όλο τον χώρο στην γραμμή αμύνης μας.

Μετά το σφυροκόπημα, ξεκίνησε η πρωινή πρώτη επίθεση των Τούρκων σε όλο το μέτωπο της γραμμής αμύνης μας. Ήταν περίπου 7 η ώρα το πρωί. Αυτή η επίθεση αποκρούστηκε από τους άνδρες μου, οι οποίοι με απαράμιλλο ηρωισμό αποδεκάτιζαν τους Τούρκους που πλησίαζαν τις θέσεις τους. Οι επιθέσεις ανά κύματα. Οι Τούρκοι επέμεναν παρά τις μεγάλες τους απώλειες. Η πίεση μεγάλωνε.

Αλλά οι λεβέντες μου τους απώθησαν, διατηρώντας την γραμμή αμύνης ανέπαφη. Γύρω στις 10 ξεκίνησε η δεύτερη επίθεσή τους κατά του 4ου Λόχου και του Λ/Δκσεως ενώ ταυτόχρονα καθήλωναν τον 2ο Λόχο με προσβολή από την αεροπορία τους. Οι άντρες μου χτυπούσαν τους επιτιθέμενους Τούρκους αλύπητα, παρόλο που όλμοι και πυρά πυροβολικού έσκαγαν με μια ταχύτατη συχνότητα ανάμεσα στα ορύγματά τους. Κανείς δεν δείλιασε. Κανείς δεν κιότεψε. Όλοι μάχονταν με πείσμα, αποφασισμένοι να υπερασπισθούν το Στρατόπεδό τους, το «σπίτι τους».

Οι Τούρκοι δεν σταματούσαν τις απανωτές επιθέσεις σε κύματα. Κάθε κύμα προχωρούσε λίγο περισσότερο πιο εμπρός από το προηγούμενο, αλλά και αυτό λόγω των απωλειών που τους επέφεραν τα ελληνικά όπλα αναγκαζόταν να υποχωρήσει. Και ξανά πάλι επίθεση.

Οι Τούρκοι είδαν ότι δεν κατάφερναν τίποτα και σε αυτήν τους την επίθεση, παρά το σφοδρότατο πυρ. Και όπως ήταν φυσικό, οι σφυρίχτρες ξανασφύριξαν σημαίνοντας την αναδίπλωσή τους, προτού χάσουν περισσότερους άνδρες.

Γύρω στις 11.30 ξεκίνησε η τελευταία και μοιραία επίθεση των Τούρκων. Οι σφυρίχτρες ακούγονταν παντού, δείγμα ότι οι Τούρκοι έκαναν επίθεση σε όλα τα μέτωπα!  Και ξαφνικά εμφανίζονται τα άρματα του εχθρού, να έρχονται από δύο κατευθύνσεις, σε σχηματισμό «Υ» δηλαδή σε σχηματισμό «λαβίδας» με σκοπό να μας κλείσουν εντός αυτής ώστε να μας αποδεκατίσουν.

Αντιαρματικά δεν είχαμε. Τα άρματα προχωρούσαν και προστάτευαν το Πεζικό που ακολουθούσε. Οι λεβέντες μου χτυπούσαν χωρίς σταματημό. Αλλά μπορείς να σταματήσεις τα άρματα με Μ1;  Το πυροβολικό μας χτυπούσε ακόμα και επιβράδυνε την πορεία των αρμάτων, αλλά δεν την ανέκοπτε. Τα άρματα που έρχονταν από τον Γερόλακκο έφτασαν κοντά στις θέσεις του Λ/Δκσεως, οι άνδρες του οποίου παρότι δευτερευουσών ειδικοτήτων μάχονταν με απερίγραπτη αυτοθυσία!

Τότε έχασα τον ΗΡΩΑ Λοχαγό μου, επικεφαλής της Διμοιρίας Μηχανικού, τον Σωτήρη Σταυριανάκο. Ο Σταυριανάκος βλέποντας τα άρματα να έχουν φτάσει μπροστά τους, βγαίνει από το όρυγμά του και επιτίθεται τρέχοντας στο πιο κοντινό άρμα, με σκοπό να σκοτώσει με το πιστόλι του τον οδηγό του, πυροβολώντας από την θυρίδα! Βλέποντας τον έτσι ακάλυπτο να τρέχει εναντίον του άρματος, το πλήρωμα από ένα άλλο τούρκικο άρμα κάνει βολή και τον πετυχαίνει πριν ολοκληρώσει τον σκοπό του και τον στέλνει στο Πάνθεον των Αθανάτων.

Οι Τούρκοι λοιπόν είχαν πλησιάσει τόσο πολύ – ιδιαίτερα στο Ύψωμα Β’ – που σε κάποιες περιπτώσεις είχαν «σπάσει» τις γραμμές μας και τα άρματα περνούσαν πάνω από τα ορύγματα. Εκεί υπήρξαν μάχες σώμα με σώμα, απερίγραπτου ηρωισμού, όπου γραφείς, ταχυδρομικοί, οδηγοί, μάγειροι, έδειξαν ότι ανεξαρτήτως ειδικότητας ο Έλλην στρατιώτης υπερέχει παρασάγγας σε ηρωισμό από οποιονδήποτε άλλο στρατιώτη!

Όμως όλα έχουν και τα όρια τους… Και αυτά τα όρια ξεπεράστηκαν προ πολλού! Και οι δυνάμεις των Τούρκων που έκαναν επίθεση, ήταν πλημμυρίδα… Έρχονταν όλο και περισσότεροι. Η πλημμυρίδα της Ασιατικής Στέππας!

Και στην πιο κρίσιμη στιγμή, σταματούν οι βολές του πυροβολικού μας. Πιάνω στον ασύρματο την Δκση της 187 ΜΠΠ και τους λέω: «Γιατί σταματήσατε;» Η απάντηση από την άλλη γραμμή ήταν «τέλος τα βλήματα κε Συνταγματάρχα. Δεν έχουμε άλλα βλήματα»!

Βέβαια σε άλλη επικοινωνία που φέρεται να υπήρξε, απάντησαν ότι αν θέλαμε συνέχιση των βολών θα έπρεπε να το ζητήσουν από την ΔΠΒ/ΓΕΕΦ! Και δυστυχώς, η ΔΠΒ/ΓΕΕΦ εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι κώφευσε στο αίτημά μας, που διαβιβάστηκε μέσω της Μοίρας στο προϊστάμενό της κλιμάκιο! Αλλά γιατί δεν διατάχθηκε η 189 ΜΠΠ ή η 182 ΜΠΠ – που η δεύτερη μάλιστα είχε ΠΑΠ επί του Σταθμού Διοίκησης Στρατοπέδου στο εκκλησάκι του Αγ. Γεωργίου – να ανοίξει εκείνη πυρ, μιας και όπως μας είπαν αρχικά, της 187 ΜΠΠ της είχαν τελειώσει τα πυρομαχικά; Αργότερα έμαθα από δύο Ανθυπολοχαγούς της ότι υπήρχαν βλήματα. Μας είχαν πει ψέματα. Απλά η Μοίρα διετάχθη να βάλει προς το Δυτικό Μέτωπο! Μας είχαν ξεγράψει. Μας είχαν προδώσει.

Με την παύση των πυρών τα Τουρκικά άρματα πέρασαν πάνω από την γραμμή του Λ/Δκσεως, σκοτώνοντας τους περισσότερους υπερασπιστές του δι’ αμέσου βολής, με τα πολυβόλα τους.

Η κατάσταση στο Ύψωμα Β’ ήταν απελπιστική! Εφεδρείες δεν υπήρχαν, αντιαρματικά δεν υπήρχαν, τα πυρομαχικά τελείωναν, οι άνδρες είχαν υπερβεί κατά πολύ τα όρια της αντοχής τους, οι απώλειες ήταν βαριές και αυξάνονταν λεπτό με λεπτό, τα άρματα των Τούρκων θα έκλειναν σαν λαβίδα την όλη παράταξη αμύνης, εγκλωβίζοντας όλους τους μαχόμενους ακόμα υπερασπιστές του Στρατοπέδου και βοήθεια δεν φαινόταν από πουθενά!

Κατόπιν τούτου, διαβλέποντας τον φανερό κίνδυνο αποκοπής των δύο Λόχων Τυφεκιοφόρων που ακόμα κρατούσαν τις γραμμές τους, παρά την πίεση των Τούρκων και την έλλειψη αντιαρματικών, αφού βασανίστηκα πολύ να πάρω την απόφαση που πήρα, προτίμησα να σώσω όσους από τους στρατιώτες μου μπορούσαν να σωθούν και διέταξα σύμπτυξη και απαγκίστρωση εν ημέρα και υπό την ισχυράν πίεσιν του εχθρού, περί την 13.30 !

Ήξερα ότι αυτή η απόφασή μου μπορούσε να μου στοιχίσει ένα Στρατοδικείο, αλλά προτίμησα να σώσω τα φαντάρια μου, που πολεμούσαν επί 3ημερο σαν λιοντάρια! Μόνα τους και προδομένα! Η σειρά απαγκίστρωσης ήταν: Πρώτος ο Λ/Δκσεως με την Διμοιρία  Όλμων 81mm, ακολούθως ο 4ος Λόχος και τελευταίος ο 2ος Λόχος με εμένα και το Επιτελείο μου.

Ο Δκτής του 4ου Λόχου Λγός Ιωαννίδης, θυμήθηκε την εντολή μου, ότι «μόνο με προσωπική μου διαταγή» θα εκτελούσαν σύμπτυξη και απαγκίστρωση και μου ζήτησε αμέσως μέσω του αγγελιοφόρου επιβεβαίωση. Του το επιβεβαίωσα και στις 13.45 άρχισε η βιαστική σύμπτυξη – απαγκίστρωση αναγκαστικά με το φως της μέρας.

Ήταν η στιγμή που τα Τουρκικά άρματα Μ47 και Μ48 πέρναγαν τα εξωτερικά συρματοπλέγματα του Στρατοπέδου και εισχωρούσαν μέσα σε αυτό από βορρά (σ.σ. την πλευρά που ήταν το Στρατόπεδο της ΤΟΥΡΔΥΚ) και δυτικά-μετωπικά, από την περιοχή του λεγόμενου «Προμαχώνα».

Ήταν η στιγμή που συμπτύχθηκε και ο 4ος Λόχος προς τα δεξιά της Σχολής Γρηγορίου, καθώς κι εκεί, άρματα περνούσαν μέσα από τις γραμμές του! Μόνο τότε «έσπασε» η άμυνα του 4ου Λόχου…

Άρχισε τότε μια μάχη όπου έβλεπες την απόγνωση, τον θυμό και τον ηρωισμό, να αναμιγνύονται με το πανάρχαιο αίσθημα που προσδίδει ο αγώνας επιβίωσης. Την στιγμή της απαγκίστρωσης βλέπω τον Δκτή του 4ου Λόχου να καθοδηγεί τους άνδρες του προς τα υψώματα πίσω και αριστερά από την παράταξή τους και μαζί με αυτόν τους λεβέντες Υπαξ/κούς του να φωνάζουν  στους σαστισμένους φαντάρους, πολλοί εκ των οποίων δεν μπορούσαν πλέον να προσανατολιστούν μέσα στους καπνούς και τις εκρήξεις, που δημιουργούσαν τα Τουρκικά πυρά που συνεχίζονταν με μανία και από την Τουρκική αεροπορία, που πολυβολούσε τους υποχωρούντες Ελδυκάριους, αλλά και από τις επίγειες δυνάμεις που είχαν «σπάσει» τις γραμμές και πυροβολούσαν ότι κινείται, ακόμα κι αν αυτοί ήταν δικοί τους στρατιώτες.

Ναι είναι αλήθεια, σκότωσαν οι Τούρκοι πολλούς δικούς τους, μιας και λόγω ΝΑΤΟ οι στολές μας ήταν ίδιες με αυτές των Τούρκων. Στον Λόχο Διοικήσεως δεν είδα τον Διοικητή μέσα στους καπνούς και στην αντάρα της μάχης, αλλά έβλεπα τους άντρες του να μάχονται σώμα με σώμα με τους Τούρκους Καταδρομείς, που είχαν προσπαθήσει να τους εγκλωβίσουν, διεισδύοντας από τα αριστερά της παράταξής τους, με σκοπό να τους πιάσουν όλους αιχμάλωτους ή να τους σκοτώσουν…

Κάποια στιγμή γύρω στις 15.30 γυρνώ και τι να δω; Η σημαία μας κυμάτιζε ακόμα μέσα στις εγκαταστάσεις του Στρατοπέδου… εκεί που ήταν ο 2ος Λόχος. Λέω «τι διάολο, αυτοί ακόμα εκεί είναι;»

Θεωρητικά βάσει της ώρας, οι Τούρκοι θα έπρεπε να είχαν πλημμυρίσει τον χώρο των εγκαταστάσεων του Στρατοπέδου! Καβαλάω το τζιπ και με ελιγμούς για να αποφύγω τα πυρά της αεροπορίας κατευθύνομαι προς το Στρατόπεδο. Τι να δω;

Νεκροί δεξιά-αριστερά, οι Τούρκοι μέσα στο Στρατόπεδο, οι άντρες μας να μάχονται σαν να μην δόθηκε ποτέ διαταγή για απαγκίστρωση, ωσάν να ήταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν μέχρι ενός. Κατάλαβα τι είχε συμβεί. Ο αγγελιαφόρος δεν έφτασε ποτέ στον 2ο Λόχο να τους δώσει την διαταγή μου και εκείνοι πολεμούσαν …μέχρι ενός!

Αμέσως βρίσκω έναν υπαξιωματικό που μέσα στην μάχη και τους καπνούς με αναγνώρισε από τα διακριτικά μου και του λέω «πες στον Λοχαγό σου ότι ο Δκτής διέταξε απαγκίστρωση… και πρέπει να φύγετε αμέσως… οι Τούρκοι είναι μέσα στο Στρατόπεδο και έφθασαν και στο Σχολείο (Σχολή Γρηγορίου)». «Μάλιστα κε Διοικητά» μου απαντάει ο Λοχίας και φεύγει προς ένα χώρο όπου ήταν κάτι σάκκοι με άμμο στιβαγμένοι και από μέσα κάποιοι με ένα πολυβόλο των 0.30” χτυπούσαν προς την μεριά της ΤΟΥΡΔΥΚ…  Πριν φτάσει εκεί ο Λοχίας του φωνάζω: «και στείλε κάποιον να πάρει την σημαία του Στρατοπέδου»! Φεύγοντας γυρνώ ανάμεσα στις εγκαταστάσεις του Στρατοπέδου και τους φωνάζω «Υποχωρείτε, φύγετε προς την Μακεδονίτισσα, γρήγοραααααα»! Όσοι με άκουγαν έφευγαν, φώναζαν και σε άλλους…

Ήταν φανερό πλέον ότι η διαταγή απαγκίστρωσης δεν πήγε ποτέ στον 2ο Λόχο! Βλέπω τον Υπλγό Κόλλια να τρέχει και να φωνάζει και σε όσους ακόμα μάχονταν να οπισθοχωρήσουν τάχιστα γιατί οι Τούρκοι είχαν ήδη μπει στο Στρατόπεδο. Ο Υπλγός Κόλλιας πρέπει να ήταν ο τελευταίος Αξκός της ΕΛΔΥΚ που εγκατέλειψε το Στρατόπεδο.  Ήταν περίπου 4 και κάτι το απόγευμα ! Δυόμιση ολόκληρες ώρες μετά την διαταγή της απαγκίστρωσης!  Στον χώρο πίσω από την Σχολή Γρηγορίου ήταν δύο άρματα  Μ48 των Τούρκων κατεστραμμένα.  Αργότερα έμαθα ότι τα κατέστρεψε μια ομάδα ανδρών της Α’ ΜΚ και της Γ’ ΜΑΚ, με 3 φορητά ΠΑΟ των 57. Επικεφαλής τους ο Ανθλγός (ΚΔ) Κοϊμτζόγλου.

Αλλά και το 212 ΤΠ που ήταν αναπτυγμένο στον Λόφο «Κολοκασίδη» παρείχε πυρά κάλυψης των υποχωρούντων, μη επιτρέποντας στους Τούρκους να βρεθούν πίσω από τους υποχωρούντες Ελδυκάριους. Μόλις πλησιάζω στην περιοχή «Μακεδονίτισσας» μαθαίνω κάτι που μου έσφιξε την καρδιά. Έμαθα ότι κατά την απαγκίστρωση σκοτώθηκε ο Λοχαγός μου ο Βασίλης Σταμπουλής. Τον είχα όλο το 3ημερο πλάι μου… Λεβέντης… Παλληκάρι… Έμαθα ότι είχε σχεδόν φτάσει στην Μακεδονίτισσα, όταν για κάποιο λόγο πήγε να γυρίσει πίσω και εκεί τον βρήκε το βλήμα των Τούρκων και τον άφησε στον τόπο.

Οι Τούρκοι κατά το συνήθειό τους δεν σεβάστηκαν τους ΗΡΩΕΣ νεκρούς μας. Σε κάποιους έκοψαν τα κεφάλια και έβαλαν τις σωρούς τους πάνω στο δρόμο του Γερόλακκου και την Πύλη και τις φωτογράφιζαν.

Ήταν τόσο το μίσος τους για τους άνδρες της ΕΛΔΥΚ. Δεν μπορούσαν να διανοηθούν ότι 318 άνδρες εγκαταλελειμμένοι από όλους, χωρίς άρματα, χωρίς αντιαρματικά, χωρίς αεροπορία, αντιμετώπισαν 6.900 περίπου πάνοπλους Τούρκους στρατιώτες, με 4 Ίλες αρμάτων, Πυροβολικό, όλμους και βέβαια την πανταχού παρούσα Τουρκική Αεροπορία, επιτυχώς για 60 ώρες! Μια αναλογία ένας εναντίον είκοσι δύο (1:22)!»

Η πιο άνιση μάχη της νεότερης ιστορίας

Ίσως για αυτό αυτή η Μάχη, η Μάχη της ΕΛΔΥΚ και το ολοκαύτωμα του Στρατοπέδου και των Υπερασπιστών του, θεωρήθηκε από τους ουδέτερους παρατηρητές της ως «Η ΠΙΟ ΑΝΙΣΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ» !

Και για να ξέρετε, για αυτό τον λόγο διδάσκεται αυτή η Μάχη στην Βρετανική Στρατιωτική Ακαδημία.

Χάσαμε κάπου 90 άτομα σε αυτήν την Μάχη… Σώθηκε όμως η Λευκωσία.

Σώθηκε χάρη στην απόφαση των ΕΛΔΥΚάριων να μην υποχωρήσουν και να πολεμήσουν σαν Ημίθεοι και από την εμμονή των Τούρκων να μην παρακάμψουν το Στρατόπεδο, αλλά να το καταλάβουν!

Αιωνία τους η μνήμη…

Αθάνατοι…

*Ο Κωνσταντίνος Δημητριάδης

είναι ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας.

Πηγή : maxhdefence.com