Το κορίτσι στο πηγάδι

της Βάλιας Καραμάνου

Το νεκρό και βιασμένο κορίτσι της θλιβερής επικαιρότητας μου θύμισε την εποχή που έγραφα την νουβέλα «Για σένα». Τότε έπλεξα δύο ιστορίες μαζί: το ερωτικό τρίγωνο στην ζωή ενός γιατρού από την μία πλευρά και η ιστορία της Χαρούλας από την άλλη. Κοινός τόπος η Αργολίδα, η κάθε Αργολίδα με τους θησαυρούς και τα στοιχειά της. Η Χαρούλα ήταν ένα κορίτσι που κατ’ εξακολούθηση βιαζόταν από τον πατέρα της εν γνώσει της μητέρας της  και του κοινωνικού περίγυρου. Στα δεκαεπτά της χρόνια  έμεινε έγκυος και η ελπίδα της στηρίχτηκε στον πλατωνικό έρωτα για τον νεαρό γείτονά της. Όταν κι εκείνος της γύρισε την πλάτη, το κορίτσι αυτοκτόνησε πέφτοντας στο πηγάδι αφήνοντας πίσω της τον σχετικό αστικό θρύλο.

Μαντέψτε ποια από τις δύο ιστορίες είναι αληθινή! Όσο και αν φαίνεται απίστευτο, η ιστορία της Χαρούλας αναστήθηκε μέσα από την διήγηση μιας θείας μου, μισό αιώνα αργότερα από τον θάνατό της. Όποιος μάλιστα έχει πρόθυμο αυτί στις διηγήσεις γεροντότερων, θα διαπιστώσει πως πολλά πηγάδια γέμιζαν με σώματα κοριτσιών από παλιά- εξού και οι σχετικοί θρύλοι για φαντάσματα που αναδύονταν μέσα από αυτά. Αιμομιξίες κάτω από τις στρωματσάδες με τους φιλοξενούμενους συγγενείς, κακοποιήσεις, φυσικές τιμωρίες για ερωτικά «παραστρατήματα» γυναικών και πάει λέγοντας συχνά κατέληγαν στην αυτοχειρία. Μόνο που τότε δεν έρχονταν στο φως, παρά σαν φανταστικές ιστορίες γύρω από την φωτιά τα χειμωνιάτικα βράδια. Η κλειστή και συντηρητική κοινωνία τις επισκίαζε συνωμοτικά μαζί με τα καταπιεσμένα διαστροφικά πάθη της.

Δυστυχώς, από τότε δεν άλλαξαν και πολλά. Η ανθρώπινη ύπαρξη μπορεί να θρέψει μέσα της λογής τέρατα σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Στην δική μας πάντως γειτονιά της Μεσογείου, η οικογένεια παραμένει κυρίαρχος θεσμός συχνά με πατριαρχικό χαρακτήρα. Είναι αυτή που σε στερεώνει σε κάθε βήμα επαγγελματικό ή προσωπικό, αυτή που σε καταξιώνει στον τόπο σου. Και αυτό δεν είναι απαραίτητα αρνητικό, αν η θέση ισχύος του πατέρα, του ιερέα ή του καθηγητή στηρίζεται στον σεβασμό και στην αγάπη και όχι στην εκμετάλλευση του πιο αδύναμου. Η κοινωνική δύναμη μπορεί να κρύβει μεγάλο σκοτάδι μέσα της,  ενώ η  εξίσου ισχυρή κοινή γνώμη- αυτός ο αμείλικτος δικαστής του «τι θα πει ο κόσμος»- οδηγεί συχνά  στην ενοχή/συνενοχή και των γυναικών/ μανάδων ή των γειτόνων/συγγενών για κάθε κορίτσι που καταλήγει στο «πηγάδι» αβοήθητο. Δεν είναι απίθανο μάλιστα, να επιρρίψουν όλες τις ευθύνες στο απελπισμένο θύμα για να θάψουν μαζί του  τα προσωπικά τους δαιμόνια.  Είναι ένας νοσηρός τρόπος που αντιλαμβάνεται μια κοινωνική ομάδα την συνοχή της, τον τρόπο επιβίωσής της με κάθε κόστος. Κάτι σαν ζούγκλα, που επιβιώνει το πιο αιμοσταγές θηρίο.

Μόνο που στην προκειμένη περίπτωση, στον πάτο του πηγαδιού είμαστε εμείς ως κοινωνικό σώμα σε αποσύνθεση, με την κρίση να ανοίγει σιγά σιγά το καπάκι για να αναδυθεί η βρώμα της αποσύνθεσης προς τα έξω. Όσο και να αναθεματίζουμε στο πληκτρολόγιο τέτοια περιστατικά- συχνά με εξίσου νοσηρό τρόπο- η ενδοοικογενειακή βία θα συνεχίζεται μια και κληροδοτείται μέσω των στερεοτύπων μας που αναδίδουν φορμόλη και σεξισμό.

Ο κόσμος μεταβάλλεται πλέον δραματικά γύρω μας, είτε το θέλουμε είτε όχι.  Τα γεγονότα- πολιτικά και οικονομικά- θα αλλάξουν ριζικά το  μέχρι τώρα οικείο περιβάλλον μας. Μαζί και τις ιδέες μας, συχνά με επώδυνο τρόπο. Η αποδόμηση είναι αναπόφευκτη. Το πηγάδι δεν μπορεί να σφαλίσει κι άλλο τα ένοχα μυστικά μας. Ας ελπίσουμε πως θα οδηγηθούμε σε κάτι διαφορετικό, έστω και μέσα από μια επίπονη διαδικασία μετάλλαξης. Και γιατί όχι; ίσως και σε κάτι πιο ανθρώπινο και πιο συμπονετικό στα απροστάτευτα παιδιά αυτού του ζοφερού κόσμου.

Βάλια Καραμάνου