Γράφει ο Γιώργος Λακόπουλος
Ο Γιάννης Παπαθανασίου δεν είναι οικονομολόγος. Ηλεκτρολόγος μηχανολόγος από το ΕΜΠ, με τρεις ξένες γλώσσες, μπήκε στην πολιτική ως επιτυχημένος επιχειρηματίας μετά τη θητεία του ως πρόεδρος του ΕΒΕΑ. Ο Καραμανλής του εμπιστεύθηκε το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Οικονομικών όταν είχε ξεσπάσει ήδη η διεθνής οικονομική κρίση. Αλλά δεν πρόλαβε να κάνει τίποτα περισσότερο από το να εισηγηθεί μέτρα και να προετοιμάσει τις εκλογές του 2009 που χάθηκαν για τη ΝΔ.
Κανείς δεν θα του καταλόγιζε το παραμικρό για τους οκτώ μήνες που πρόλαβε να ασκήσει τα καθήκοντα του, αν δεν σήκωνε μόνος το σταυρό του μαρτυρίου που περίμενε την ηττημένη ΝΔ. Χωρίς να μεταφέρει την παραμικρή ευθύνη στον προκάτοχο του ή σε άλλους υπουργούς. Χωρίς να αποκρύψει ότι βαραίνει τον ίδιο και το κόμμα του, όπως πχ η αυτοκριτική γιατί δεν έδειξαν περισσότερη αποφασιστικότητα. Αλλά και χωρίς να διστάσει να εναντιωθεί σε ένα κυρίαρχο μιντιακό σύστημα που έγραφε εν θερμώ την ιστορία σύμφωνα με το πως εξυπηρετούσε τα συμφέροντα του.
Όταν η κυβέρνηση Παπανδρέου έδειξε τις προθέσεις της να μεταφέρει στους προηγούμενους τις ευθύνες για τον δρόμο που χάραξαν, ίσως και πριν από τις εκλογές του 2009, ο Γ. Παπανδρέου με τον υπουργό Οικονομικών του -ερήμην των πάντων αλλά και σε βάρος των πάντων- ο Παπαθανασίου βγήκε μπροστά.
Αλλά η μπροσούρα που κυκλοφόρησε το 2010 με τίτλο «Με τη γλώσσα των αριθμών – Η αλήθεια για την οικονομία» δεν είχε ακροατήριο. Υπήρχε ακόμη η κυριαρχία του ΠΑΣΟΚ, που είχε σύρει τη χώρα σε διεθνή οικονομικό έλεγχο, αλλά προσπαθούσε να τον φορτίσει στη ΝΔ, επικαλούμενο τη δημοσιονομική εκτροπή που παρέλαβε, αλλά όχι και την αδυναμία δανεισμού που το ίδιο δημιούργησε.
Εφτά χρόνια από τότε ο τελευταίος υπουργός Οικονομικών των κυβερνήσεων της ΝΔ επανέρχεται καλύτερα εξοπλισμένος και πετυχαίνει το στόχο του. Το βιβλίο «8 μήνες» -εκδόσεις Λιβάνη- συγκέντρωσε το ενδιαφέρον και κατέρριψε πολλά από τα στερεότυπα που είχαν επιβάλει οι αντίπαλοι του Καραμανλή.
Καταγράφει με λεπτομέρεια την πορεία των οικονομικών εξελίξεων επί των ημερών, αναδεικνύει την προσπάθεια να αναχαιτιστεί η κρίση στο μετρό του δυνατού, παραθέτει τα μέτρα που πήρε. Το σημαντικότερο; Καταφέρνει να εμπλέξει πειστικά και την τότε αντιπολίτευση στον χορό των ευθυνών για την αδυναμία της ελληνικής οικονομίας να αντισταθεί αποτελεσματικότερα.
Δεν απαλλάσσει την κυβέρνησή του, αλλά υπενθυμίζει ότι δεν ήταν η μόνη πολιτική δύναμη στη χώρα. Ούτε καν η πιο καταλυτική, αν ληφθεί υπόψη η προεκλογική περίοδο διαρκείας που επέβαλε ο Γ. Παπανδρέου, με την προαναγγελία για τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, δυσχεραίνοντας κάθε απόπειρα για μέτρα.
Καταφέρνει να εμπλέξει πειστικά και την τότε αντιπολίτευση στον χορό των ευθυνών για την αδυναμία της ελληνικής οικονομίας να αντισταθεί αποτελεσματικότερα
Ο βασικός στόχος του βιβλίου είναι να αποδείξει ότι υπήρξε μεν δημοσιονομική υπέρβαση, για τους λόγους που παραθέτει, αλλά ήταν αντιμετωπίσιμη. Με χειρισμούς που θα έκανε κυβέρνησή του, όπως επιμένει, το τελευταίο τρίμηνο το έλλειμμα δεν θα έφτανε σε διψήφιο νούμερο ή έστω μόλις που θα το ξεπερνούσε.
Άλλωστε η χώρα ήταν αξιόχρεη ακόμη και οι αγορές τη δάνεισαν φτηνά ως τις αρχές του επομένου έτους. Το πρόβλημα έγινε ακόμη πιο αντιμετωπίσιμο με τη γενναία προεκλογική παρέμβαση του Καραμανλή στη ΔΕΘ που έδινε εκ των προτέρων το άλλοθι σε οποιαδήποτε κυβέρνηση προέκυπτε από τις εκλογές να πάρει μέτρα, χωρίς πολιτικό κόστος. Ειδικά στην κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.
Σ’ αυτή τη βάση ο πρώην υπουργός επιχειρηματολογεί στο ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου, όχι απλώς άφησε το έλλειμμα να διογκωθεί περισσότερο, αλλά και το ώθησε ενσυνείδητα τα προς αυτή την κατεύθυνση με πράξεις και παραλείψεις της. Είτε με τη τυχοδιωκτική σκέψη ότι στη συνέχεια θα εμφανίσει ως επιτυχία της τη μείωση του, είτε για άλλους λόγους χειρότερους.
Ακόμη και να θέλει κανείς να είναι επιφυλακτικός απέναντι σε αυτή την καταγγελία, δεν μπορεί να μην δεχθεί τον συλλογισμό ότι είναι τουλάχιστον παράδοξο να προβλέπει μια κυβέρνηση από τις αρχές Οκτωβρίου πόσο θα είναι το έλλειμμα στα τέλη του έτους, όταν δεν παίρνει κανένα μέτρο ανάσχεσής του. Και ενώ η τελική διαμόρφωση γίνεται στα τέλη Φεβρουάριου του επομένου έτους.
Στο βαθμό που οι ερασιτεχνισμοί, οι κινδυνολογίες, οι αντιφάσεις, αλλά και οι ανομολόγητοι σχεδιασμοί που οδήγησαν στο ΔΝΤ επιβαρύνουν την κυβέρνηση Παπανδρέου, ενισχύουν την επιχειρηματολογία του Παπαθανασίου. Άλλωστε μια απόπειρα του διάδοχου του να τον αντικρούσει περιορίσθηκε σε σοφιστείες και ισχυρισμούς χωρίς βάθος.
Ίσως έτσι ο πρώην υπουργός του Καραμανλή παίρνει και την εκδίκησή του για την ευτελή απόπειρα μείωσής του με τη φημολογία ότι «πήρε μέχρι και τον υπολογιστή φεύγοντας» που διέσπειραν οι επόμενοι ένοικοι του γραφείου του. Όπως αποκαθιστά την αλήθεια για τη «χαρτοπετσέτα» στην οποία δήθεν ενημέρωσε τη Λαγκάρντ για τα δεδομένα της οικονομίας. Η εκδίκηση είναι πιάτο που τρώγεται κρύο άλλωστε.
Ωστόσο υπάρχει πάντα ένα ερώτημα. Γιατί να δεχθεί κανείς τους ισχυρισμούς του Γιάννη Παπαθανασίου ως πειστικότερους από όσα λένε οι αντίπαλοί του για τα ίδια θέματα; Γιατί είναι πιο αξιόπιστος από τον Παπακωνσταντίνου, ή κάποια ΜΜΕ; Υπάρχουν κάποιοι λόγοι.
Πρώτον, εκ του αποτελέσματος. Η διαχείριση Παπανδρέου – Παπακωνσταντίνου πήρε μια χώρα, με εκρηκτικό δημοσιονομικό πρόβλημα και αντί να διαχειριστεί, είτε πειραματίσθηκε, είτε εφάρμοσε προειλημμένες αποφάσεις και την οδήγησε στα βράχια. Σε διεθνή οικονομικό έλεγχο και σε Μνημόνιο από το οποίο έλεγε ότι θα τη βγάλει σε δύο χρόνια.
Δεύτερον, γιατί ο Παπαθανασίου για κάθε ισχυρισμό του έχει επιχειρήματα με αριθμούς και περιστατικά, αλλά και με πολιτικές παρατηρήσεις, ενώ οι αντίπαλοι του καταφεύγουν σε εκδοχές που δημιουργούν οι ίδιοι. Δεν πετάει την μπάλα στους άλλους, αλλά καταμερίζει τις ευθύνες, και θεμελιώνει την πεποίθηση του για «έγκλημα εκ προμελέτης» με συγκεκριμένο τρόπο. Σε κάθε περίπτωση δεν είναι ο μόνος που επιμένει ότι το Μνημόνιο μπορούσε να αποτραπεί με άλλη μετεκλογική διαχείριση. Σε τελευταία ανάλυση γι’ αυτό έγιναν οι πρόωρες εκλογές.
Τρίτον, γιατί από την απόσταση 7-8 χρονών που μας χωρίζουν από τα γεγονότα διακρίνονται πλέον καθαρά οι προθέσεις, οι σκοπιμότητες αλλά και οι δυνατότητες όλων. Κανείς πχ δεν μπορεί να διαφωνήσει ότι ο Γ. Παπανδρέου πήρε αποφάσεις για τις οποίες δεν είχε εντολή. Έστω και αν δεν έχουν νόημα οι υποθέσεις για την περίπτωση που ο Καραμανλής θα έπαιρνε την εντολή για αποφάσεις που προανήγγειλε.
Σε κάθε περίπτωση δεν είναι ο μόνος που επιμένει ότι το Μνημόνιο μπορούσε να αποτραπεί με άλλη μετεκλογική διαχείριση
Το χρονικό του οκτάμηνου, όπως το περιγράφει στους «8 μήνες» ο Γιάννης Παπαθανασίου, μπορεί να το δει κανείς και ως πιάτο που τρώγεται κρύο εκ μέρους του. Μπορεί να το δει και σαν την πιο τεκμηριωμένη απάντηση από την πλευρά της κυβέρνησης Καραμανλή σε ότι -πέραν των εμφανών ευθυνών της- τής καταλογίσθηκε. Θα ήταν όμως καλύτερα να το δει σαν ένα βιβλίο που προσφέρει χρήσιμο υλικό σε όσους θα αναζητήσουν στο μέλλον τι ακριβώς έγινε και μέσα σε ένα χρόνο η Ελλάδα πέρασε την πόρτα της κόλασης.
