Η Οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών μέσω των συλλογικών φορέων

γράφει ο Σάββας Σαββάκης*

Με το άρθρο Ι-47 του Ευρωπαϊκού Συντάγματος,  εισήχθη η αρχή της συμμετοχικής δημοκρατίας, και συγκεκριμένα στην παράγραφο 2 ορίζεται:

« τα θεσμικά όργανα διατηρούν ανοικτό διαφανή και τακτικό διάλογο με τις αντιπροσωπευτικές ενώσεις και την κοινωνία των πολιτών για την οποία πρέπει να διασφαλίζεται η συμμετοχή της». Κατά συνέπεια, σε εφαρμογή της εν λόγω συνταγματικής διάταξης, τα κράτη –μέλη της ΕΕ υποχρεούνται να δίνουν μεγάλη προτεραιότητα στις συμμετοχικές διαδικασίες τις οποίες πρέπει και να στηρίζουν. Τι σημαίνει όμως συμμετοχική διαδικασία; Κατά τη γνώμη μου, σημαίνει: συλλειτουργία θεσμών και συμμετοχής των πολιτών στη διαμόρφωση και άσκηση της τοπικής εξουσίας, ώστε να γίνεται πράξη η ουσιαστική τοπική Δημοκρατία, σημαίνει καθιέρωση κανόνων που θα διευκολύνουν και θα διασφαλίζουν την ανεμπόδιστη άσκηση των δικαιωμάτων του πολίτη στην καθημερινή ζωή.

Έτσι, ενώ ήλπιζα, πως η χώρα μας θα εφήρμοζε την ευρωπαϊκή συνταγματική διάταξη μέσα από τον νόμο του «Καλλικράτη» ώστε θεσμικά να κατοχυρωνόταν η συλλειτουργία,  αντ’ αυτής, θεσμοθετήθηκε η συγκρότηση των δημοτικών επιτροπών διαβούλευσης με καθαρά -όπως αποδείχθηκε- διακοσμητικό ρόλο και που ήδη έχουν υποβαθμισθεί.

Στο δε προσχέδιο νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών αναφορικά με τις προωθούμενες μεταρρυθμίσεις στον χώρο της αυτοδιοίκησης, προβλέπεται η αντικατάσταση των επιτροπών διαβούλευσης, με την καθιέρωση  Δημοτικών κοινωνικών και οικονομικών συμβουλίων, γνωμοδοτικού ωστόσο χαρακτήρα, που άνετα θα μπορούν να παρακάμπτονται στα κρίσιμα θέματα, όταν δεν θα ευθυγραμμίζονται με τις επιθυμίες της κάθε τοπικής εξουσίας.

Όμως, κι’ από αυτά τα προωθούμενα συμβούλια, δεν προκύπτει καμιά δυνατότητα κοινωνικού έλεγχου της τοπικής εξουσίας και των πολιτικών διαφάνειας. Συνεπώς η απουσία  και με τον προωθούμενο «νέο Καλλικράτη», ουσιαστικών συμμετοχικών διαδικασιών για την ισχυροποίηση της τοπικής δημοκρατίας, θα έχει ως αποτέλεσμα, του να συνεχίζεται η διαμόρφωση του αρνητικού κλίματος της αποστασιοποίησης των πολιτών, η παραγωγή και αναπαραγωγή της κρίσης εμπιστοσύνης των πολιτών προς την τοπική πολιτική και τους θεσμούς και η στροφή της τοπικής κοινωνίας στην απάθεια και την αποστροφή.

Όμως, η αποστασιοποίηση μπορεί να εξαλειφθεί ή τουλάχιστον να περιορισθεί σε μεγάλο βαθμό, μόνο και εφόσον η κοινωνία των πολιτών ενεργοποιηθεί με το να οργανωθεί σ’ ένα κοινωνικ ό σχήμα συμμετοχής, που με την ικανότητα που διαθέτει και την ανάπτυξη δυναμικής, θα αποκτήσει και το δικαίωμα, που θα του επιτρέπει να συμμετέχει στη διαχείριση της συλλογικής ζωής της πόλης.  Κι’ αυτό, διότι: α) η σύγχρονη τοπική κοινωνία των πολιτών, δεν ζητά απλά εκπροσώπηση, αλλά απαιτεί ουσιαστική συμμετοχή β) η κοινωνία των πολιτών είναι η παρεμβαίνουσα κοινωνία που μπορεί να εκμαιεύει από την κεντρική και τοπική εξουσία αποφάσεις οι οποίες θα λειτουργούν προς όφελος του κοινωνικού συνόλου και γ) ότι, οι αιρετοί δεν παίρνουν μια λεπτομερειακή εντολή για όλες τις τοπικές υποθέσεις και τα προβλήματα, για όλη την περίοδο

της Δημοτικής και Περιφερειακής θητείας, αλλά οφείλουν να ζητούν τη συμβολή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, όταν συναντούν ιδιαίτερα προβλήματα ή σχέδια που ξεπερνούν το αρχικό πλαίσιο της εντολής.

Στο συγκροτούμενο κοινωνικό σχήμα συμμετοχής, να συμμετέχουν όλοι ανεξαιρέτως οι συλλογικοί φορείς- όχι μόνο οι βασικοί- που δραστηριοποιούνται στις χωρικές αρμοδιότητες των Δήμων, οι οποίοι εκφράζουν την πλειοψηφία των πολιτών, προσφέρουν πράγματι κοινωνικό έργο και παράλληλα διαθέτουν πολύχρονη πείρα και ασφαλώς  χωρίς κομματικές εξαρτήσεις. Γιατί στην οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, οι πολίτες αντιδρούν όχι με βάση τις κομματικές ταυτότητες και σκοπιμότητες, είναι συνειδητοποιημένοι, υπεύθυνοι, ανεξάρτητοι και ευαισθητοποιημένοι.

Έτσι, στα κρίσιμα τοπικά προβλήματα, τα ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος, ποιότητας ζωής,  κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης, επιβολής ανταποδοτικών τελών, τα εξαιρετικής σημασίας θέματα που θα έχουν αντίκτυπο στις μελλοντικές εξελίξεις, το κοινωνικό σχήμα συμμετοχής(σ.σ δεν θα υποκαθιστά το Δημοτικό και Περιφερειακό συμβούλιο) με συνελεύσεις

κορυφής αποτελουσών το ανώτατο όργανό του, θα εκφράζει  με νόμιμο εκπρόσωπό του και με δικαίωμα ψήφου, την αποφασιστική  βούληση της ισχυρής πλειοψηφίας των πολιτών, για την επίλυση των οποίων τόσο η Δημοτική αρχή όσο και η Περιφερειακή, οφείλουν να επιζητούν ενισχυμένη πολιτική νομιμοποίηση και ιδιαίτερα στις περιπτώσεις εκείνες που ήθελαν προκύψει αδυναμίες στη λήψη αποφάσεων των οικείων συμβουλίων εξ αιτίας διαστάσεων γνωμών και αντιλήψεων.

Η ανάπτυξη μιας τέτοιας δυναμικής των συμμετοχικών διαδικασιών, είναι απολύτως σίγουρο πως θα ενδυναμώσει την αυτονομία των πρωτοβουλιακών κινήσεων της τοπικής κοινωνίας των πολιτών και θα αναδείξει τον πολίτη πρωταγωνιστή στη διαμόρφωση και τη διαχείριση των βασικών σχέσεων της καθημερινής ζωής του και θα επιβεβαιώσει την ενεργοποίηση και έκφρασή του. Και όσο πιο παρούσα είναι η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, τόσο πιο απούσα είναι η αυθαιρεσία κάθε εξουσίας και προπαντός του κράτους.

Με τις σκέψεις αυτές, απευθύνομαι ανοικτά στις κοινοβουλευτικές ομάδες των πολιτικών κομμάτων προκειμένου- εφόσον βέβαια ενδιαφέρονται για τη θεσμική οργάνωση της κοινωνίας- να υιοθετήσουν την πρότασή μου, ώστε κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου στη Βουλή, να καταθέσουν σχετική τροπολογία που να συμπεριλαμβάνει τη σχετική διάταξη με όλες τις νομικές λεπτομέρειες που απαιτούνται για τη συγκρότηση του προτεινόμενου σχήματος (ίδρυση, μορφή, διοίκηση, λειτουργία, κλπ) η οποία -εφόσον βέβαια ψηφισθεί- θα αποτελέσει πράγματι μια ιστορική απόφαση που ενεργοποιεί διαρκώς την κοινωνία των πολιτών και αναδεικνύει έτσι τη δημοκρατία της γενικευμένης συμμετοχής.

Τέλος και το σπουδαιότερο, τα κοινωνικά σχήματα συμμετοχής λειτουργούντα εύρυθμα, μπορούν να αποτελούν την εναλλακτική λύση αντί της διενέργειας τοπικών δημοψηφισμάτων δια των οποίων ως γνωστόν ο πολίτης ενεργοποιείται και εκφράζεται στιγμιαία.

Τρίπολη 14-11-2017

*Ο Σάββας Σαββάκης,

Είναι διακεκριμένος συγγραφέας

επί θεμάτων Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Διετέλεσε αντιδήμαρχος Τρίπολης επί σειρά ετών

Επιλέγει να κρατά τον τίτλο του Ενεργού Πολίτη